"Donuk maddesinde görünen hayat... Merkez etrafındaki iç içe daireler gibi ittifak eden tesbihleri... Başlangıç ile sonlarını birleştiren kavuşturucu ipinin ibadet..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

• Donuk maddesinde görünen hayat; cahil olmasına rağmen her şeyi her şe’niyle kaplayan kapsamlı şuur ve bilinç...(1)

Hayatsız donuk ve cansız maddelerden hayat ve şuurun fışkırması tevhide bir delildir. Cahil, şuursuz ve kör sebeplerin eli ile mükemmel ve sanatlı bir eser meydana geliyorsa, meselâ zehirli bir böceğin eli ile tatlı ve şifalı bal gönderiliyorsa, onların arkasında iş gören gizli bir kudret eli var demektir.

• bir merkez etrafındaki iç içe daireler gibi ittifak eden tesbihleri,

Kâinat iç içe yani girift olarak sayısız âlemleri içinde barındırıyor. Her bir âlem bir ismin tecelli dairesi olup, o ismi talim ve tarif ettiriyor. Yani âlemler iç içe geçmiş bir gül goncası gibi hepsi farklı bir ismin riyaseti altında Allah’ın isim ve sıfatlarına ayinedarlık yapıyor ve onu şuur sahibi varlıklara ilan ediyorlar. Bu da bu âlemlerin fıtri ve hâli bir tesbihi oluyor.

Bir çiçekteki ince san’atlar, güzel kokular ve latif süsler; Allah’ın Latif ve Müzeyyin gibi Cemalî isimlerinin tecellisini gösterir, yani onda cemalî isimler galiptir; diğer isimler onun gölgesindedir.

Bunun gibi kâinatta ve mevcudatta her ismin kendisini izhar edip gösterdiği daireler ve âlemler vardır ve bunlar iç içedirler.

• Varlıkların başlangıç ile sonlarını birleştiren kavuşturucu ipinin ibadet oluşu ve ibadet vasıtasıyla olgunluğun meydana gelişi ve san’atkârının o varlığı yaratmasındaki makasıdının gerçekleşmesi,

İbadet; insanın ruh ve kalp dünyasında bir ahenk ve insicam meydana getiriyor. Varlığın başından sonuna kadar her şey arasında bir bağ oluşturur ki, bu bağ da tevhit ve iman bağıdır.

Kâinatın tümündeki rububiyetin muhteşem saltanatı, kuldan ubudiyet istemektedir. Zira küçücük bir iyilik bile mukabilinde bir teşekkür ister. Elbette rububiyetin bu muhteşem tecellisi de kula yapılan bütün iyiliklere mukabil bir şükür isteyecektir. İşte bu şükür de ibadettir.

İbadet bir gözlüktür, onu takmayanlar, mevcudatın yapmış oldukları fıtri ibadetleri göremezler ve okuyamazlar. Tahkiki bir iman her şeyin arkasında Allah’ın kudret elini ve tasarrufunu zahir bir şekilde nasıl gösteriyor ise, ibadet de mevcudatın lisan-ı hâl ve lisan-ı kal ile yapmış oldukları tesbihleri zahir bir şekilde gösterip ilan eder. Bu, Allah’ın insanın fıtratına dercettiği mühim bir kanundur. İnsan bu sayede her şeyde Allah’ı giden yolu görür.

(1) bk. Lem'alar, Yirmi Dokuzuncu Lem'a, Üçüncü Bab.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü