"Emellerini tahakkuk ettiren, ibadettir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"İbadetin şahsî kemâlâta sebep olduğunun izahı: İnsan, cismen küçük, zayıf ve âciz olmakla beraber, hayvanattan addedildiği halde, pek yüksek bir ruhu taşıyor. Ve pek büyük bir istidada mâliktir. Ve hasredilmeyecek derecede meyilleri vardır. Ve gayr-ı mütenahi emeller sahibidir ve addedilemez fikirleri vardır. Ve gayr-ı mahdud şeheviye ve gadabiye gibi kuvveleri vardır. Ve öyle acaip bir yaratılışı vardır ki, sanki bütün envâ ve âlemlere fihriste olarak yaratılmıştır."
"İşte, böyle bir insanın o yüksek ruhunu inbisat ettiren, ibadettir. İstidatlarını inkişaf ettiren, ibadettir. Meyillerini temyiz ve tenzih ettiren, ibadettir. Emellerini tahakkuk ettiren, ibadettir. Fikirlerini tevsi’ ve intizam altına alan, ibadettir. Şeheviye ve gadabiye kuvvelerini had altına alan, ibadettir. Zahirî ve bâtınî uzuvlarını ve duygularını kirleten tabiat paslarını izale eden, ibadettir. İnsanı, mukadder olan kemâlâtına yetiştiren, ibadettir. Abd ile Mâbud arasında en yüksek ve en lâtif olan nisbet, ancak ibadettir. Evet kemâlât-ı beşeriyenin en yükseği, şu nisbet ve münasebettir."(1)
Yukarıdaki ifadelerde, bir işin teşekkül edebilmesi müteselsil yani zincirleme bir tertibe bağlı olduğu ve bu zincirin bir halkası eksik olduğunda ise neticenin meydana gelmeyeceği ifade ediliyor.
Meselâ, bir ekmeğin soframıza gelmesinde tarla, fırın, bakkal vesaire bir sıralama ve tertip bahis mevzuu; bu sıralamadan birisi eksik olsa ekmek soframıza ulaşmaz.
İnsanoğlunun emel ve arzularının gerçekleşebilmesi için de manevî ve içtimaî bir tertip söz konusudur. Bu tertip tahakkuk etmezse insan da emeline ulaşamaz.
İbadet, insanların içtimaî ve siyasî hayatını nizama sokan, bir ahlak etrafında toplayan, birbiri ile arasındaki münasebetleri sıhhatli bir şekilde tanzim eden bir formüldür. Şayet ibadet, ona bağlı olan ahlak ve ahlaka bağlı olan müesses nizam olmazsa insan bir canavara dönüşür.
Bugün insanlığın tesis ettiği medeniyet, ortaya çıkardığı teknoloji ibadet ve ahlakın müşterek bir mahsulüdür, diyebiliriz. Şayet ibadet ve güzel ahlak insanlık içinde kök salmamış olsa idi, insanlık vahşi hayvanlardan öteye geçemez, fıtratındaki emel ve arzular asla tahakkuk etmezdi.
(1) bk. İşaratül İ'caz, Bakara Suresi, 21-22. Ayetlerin Tefsiri.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
