"En cüz'î bir şeye küllî hikmetleri takmak" ne demektir? Zerrelerin hareket etmelerindeki hikmetlerin isbatı mahiyetinde misaller verir misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Üstad Hazretleri Allah’ın her şeyde nihayetsiz bir hikmetle iş gördüğünü Haşir risalesinde şu veciz ifadelerle beyan etmektedir. Zerreler Allah adına iş gören memurlar olduğundan, bu sıralanan hikmet delilleri bu sual için cevap mahiyetindedir.

"Evet, görünüyor ki şu âlemde tasarruf eden zat, nihayetsiz bir hikmetle iş görüyor. Ona bürhan mı istersin? Her şeyde maslahat ve faydalara riayet etmesidir. Görmüyor musun ki insanda bütün aza, kemikler ve damarlarda, hattâ bedenin hüceyratında, her yerinde, her cüzünde faydalar ve hikmetlerin gözetilmesi, hattâ bazı azası, bir ağacın ne kadar meyveleri varsa o derece o uzva hikmetler ve faydalar takması gösteriyor ki nihayetsiz bir hikmet eliyle iş görülüyor."

"Hem her şeyin sanatında nihayet derecede intizam bulunması gösterir ki nihayetsiz bir hikmet ile iş görülüyor. Evet, güzel bir çiçeğin dakik programını, küçücük bir tohumunda dercetmek, büyük bir ağacın sahife-i a'malini, tarihçe-i hayatını, fihriste-i cihazatını küçücük bir çekirdekte manevî kader kalemiyle yazmak; nihayetsiz bir hikmet kalemi işlediğini gösterir."

"Hem her şeyin hilkatinde gayet derecede hüsn-ü sanat bulunması, nihayet derecede hakîm bir Sâni'in nakşı olduğunu gösterir. Evet, şu küçücük insan bedeni içinde bütün kâinatın fihristesini, bütün hazain-i rahmetin anahtarlarını, bütün esmalarının âyinelerini dercetmek; nihayet derecede bir hüsn-ü sanat içinde bir hikmeti gösterir." (Sözler, Onuncu Söz, Üçüncü Hakikat.)

Mesela, dilde vazife yapan zerreleri düşünelim. Bütün tatları alacak aletleri varmış gibi çalışan insan dili; acı, ekşi, tatlı, tuzlu olan bütün yiyecekleri birini diğerinden ayırt edebiliyor. Rahmet hazinesinden gelen nimetleri tadan, tartan, tanıyan ve tanıttıran bir alet gibi çalışıyor. Bundan başka ağzımızdan çıkan hava zerrelerinin konuşma esnasında kelime meyveleri vermesine vesile oluyor.

Hayranlıkla seyredip kokladığımız güzel bir çiçeğin programının dercedildiği tohumundaki zerreler veya meyve veren bir ağacın tarihçe-i hayatını muhafaza eden çekirdekteki zerreler, nihayetsiz hikmet takip ederek hareket ediyorlar, yani Hakîm olan Allah’ın memurları olarak iş yapıyorlar. Misaller çoğaltılabilir...

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü