"Eşya arasındaki tevafuk, Sâniin Vâhid, Ehad olduğuna delâlet ettiği gibi, aralarında bulunan muntazam tehalüf de, Sâniin Muhtar ve Hakîm olduğuna şehadet eder..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"İ’lem eyyühe’l-aziz! Eşya arasındaki tevafuk, Sâniin Vâhid, Ehad olduğuna delâlet ettiği gibi, aralarında bulunan muntazam tehalüf de, Sâniin Muhtar ve Hakîm olduğuna şehadet eder. Meselâ, hayvanların, bilhassa insanların esas âzâlarındaki tevafuk, bilhassa çift âzâlardaki temasül, Hâlıkın vahdetine burhan olduğu gibi, keyfiyetler ve şekillerdeki tehalüf de Hâlıkın ihtiyar ve hikmetine delâlet eder." (Mesnevi-i Nuriye, Zerre)

Allah’ın birliğinin bir delili de eşya arasındaki tevafuktur. Üstadın kendi verdiği örnek üzerinde konuşacak olursak; bütün insanlarda aynı organların benzer şekilde olması, yani herkesin elinin, ayağının, simasının aynı biçimde, aynı karakterde olması bir tevafuktur ve Allah’ın birliğini gösterir. Yani, bunlardan birini yapan kim ise, tümünü de yapan zat o olabilir. Çift azalarda ise, tevafuktan da öte, temasül yani birbirinin misli olma söz konusudur. İnsanın sağ eliyle sol eli birbirinin mislidir. Bunlardan birini yapan kim ise diğerini yapan da O’dur.

Bu tevafuklarla birlikte, tehalüf (farklı olmak) de vardır. Yani, insanlara müstakil birer şahsiyet verilmesiyle, her biri diğerinden kolayca ayırt edilebilmektedir. Simalarda açıkça görülen bu tehalüf, parmak izlerinin, seslerinin farklılığında da geçerlidir. Bunlar ise, Allah’ın “Muhtar ve Hakîm” olduğunu gösterir. Dilediğine dilediği gibi müstakil bir sima, farklı parmak izi, ayrı bir ses vermesi, O’nun Muhtar olduğunu gösterdiği gibi, bu farklılıklardaki hikmetler de O’nun Hakîm olduğunu gösterir.

Bütün simaların birbirinin aynı olması halinde, toplum hayatında nasıl bir karışıklığın, bir keşmekeşin olacağı düşünülürse, tehalüfteki hikmet daha iyi anlaşılır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü