"Göz ucuyla yanaklara bir gül diktim, diktiği gülü koparmak gözümün hakkıdır." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Ebu Tayyib’in ismi İbn Farıd ile birlikte zikredilerek bu şahısların, vicdanlarının gözlerinden daha müthiş olduğuna işaret edilmekte ve bazı beyitlerine yer verilmektedir.
Üstadımız, kelâmın muhtelif tabakalarda ve ayrı ayrı insanların katında aldığı muhtelif teşekkül ve manalara dikkat çektiği ve izahlarda bulunduğu Unsuru'l-Belâgat'ın Altıncı Meselesinde;
"Göz ucuyla yanaklara bir gül diktim, diktiği gülü koparmak gözümün hakkıdır."
"Beni ziyaret eden doktor, göz ve iç organlarım için 'Hel etâ' Sûresinin birinci âyetiyle 'Tebbet' Sûresinin üçüncü âyetini okudu."
"Niçin dudağındaki koyu renk, benim seni şiddetle sevmeme engel oldu.
Halbuki aşkından kalbim param parça olmuştur.""İç organlarım dikenli ağaçtan tutuşmuş ateş koru üzerindedir.
Gözlerim ise güzellikten oluşan bir bahçede dolaşmaktadır."(1)
beyitlerini örnek olarak sunmaktadır.
Kimyasal reaksiyona tabi tutulan ve muhtelif şekiller alarak birçok kısma ayrılan maddeler gibi, kelâmın da değişik tabaka ve guruplar arasında, toplulukların yanında, kalplerde, hayallerde aldığı renklere, şekillere ve manalara işaret edip açıklamalarda bulunmaktadır.
“Göz ucuyla yanaklara bir gül diktim, diktiğim gülü koparmak gözümün hakkıdır.” İlk anda bunu söyleyenin şehvet düşkünü biri olduğu akla gelebilir. Kelime anlamlarına baktığımızda yanaktan öpmekten bahsettiğini anlayabiliriz. Bir çiçeğe bakan gözün gördükleri, alem-i şehadetteki ilişkisidir. Bir gözün alem-i şehadetteki ilişkisi, çiçeğe bakmasıdır.
İlk önce çiçeğe bakar “Ne kadar güzel, sevdim onun güzelliğini.” deriz. Göz ucuyla gülün yanaklarına gül dikeriz. Sonra o diktiğimiz gülü koparmak gözümün hakkıdır, diyerek o gülü alırız. O güzellik ne demektir? Bu güzelliği niçin seviyorum? O güzelliğe neden sahip olmak istiyorum? O güzelliğe nasıl sahip olabilirim? O çiçeğin güzelliğine nasıl ulaşabilirim? Bütün bunların araştırılması gerekir. Yani vuslatın ateşiyle yanıp tutuşmalıyız.
“Nar-ı mukadeh” o güzellikle yanıp tutuşmaktır. Bu güzelliğin nereden geldiği konusunda uykularımın kaçması gerekir. Sevdiğim güzelliği nasıl oluyor da ebedi olmasını arzulayarak sevebiliyorum? Bir gün gelsin, ertesi gün solup gitsin istemiyorum. Bu duygularımın tatmin edilmesi konusunda uykularımızın kaçması gerekir.
Cümledeki ifadenin belagatının güçlülüğüne baktığımızda, gerçekten bir adam güzel bir kadına aşık olmuş, yanaklarından öpmek istiyor diye anlamamalıyız. Vicdanında kavuşmanın heyecanı ancak böyle dile getirilebiliyor.
(1) bk. Muhakemat, İkinci Makale (Unsuru'l-Belagat), Altıncı Mesele.
İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (30. Bölüm).
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
