Hayvanların iradeleri var mı, ahirette onlara da ceza verilecek mi, boynuzsuz hayvanın boynuzludan hakkını almasını nasıl anlamalıyız?

Değerli Kardeşimiz;

Hayvanların iradesi vardır; lakin çok sınırlıdır. Üstad bu manaya şu ibareler ile işaret ediyor:

"Ve bu saray-ı kâinatta ikinci kısım amele, hayvanattır. Hayvanat dahi, iştiha sahibi bir nefis ve bir cüz-ü ihtiyarîleri olduğundan, amelleri halisen livechillah olmuyor. Bir derece nefislerine de bir hisse çıkarıyorlar. Onun için, Malikü'l-Mülki Zü'l-Celâli ve'l-İkram, kerim olduğundan, onların nefislerine bir hisse vermek için, amellerinin zımnında onlara bir maaş ihsan ediyor."(1)

Buradan anladığımız kadarıyla, hayvanların bu iradesi, doğru-yanlış, güzel-çirkin ayırımı yapamaz.

Allah’ın iki türlü şeriatı vardır. Birisi kelam sıfatından gelen İslam şeriatıdır ki; bu şeriat ancak şuur ve akıl sahipleri olan insan ve cinlere mahsustur. İkinci şeriat ise irade ve kudret sıfatından gelen; tekvinî şeriattır. Bu şeriatın kaideleri bütün canlıları kuşatır. Hayvanlar da bu şeriatın emri ve mükellefiyeti altındadırlar. Bu şeriata aykırı hareket ederlerse cezasını anında bu dünyada görürler. Üstad bu manayı şu şekilde izah ediyor:

"Arkadaş! Masum bir insana veya hayvanlara gelen felaketlerde, musibetlerde, beşer fehminin anlayamadığı bazı esbab ve hikmetler vardır. Yalnız, meşiet-i İlahiyenin düsturlarını havi şeriat-ı fıtriye ahkâmı, aklın vücuduna tabi değildir ki, aklı olmayan bir şeye tatbik edilmesin. O şeriatın hikmetleri kalp, his, istidada bakar. Bunlardan husule gelen fiillere, o şeriatın hükümleri tatbikle tecziye edilir. Mesela, bir çocuk, eline aldığı bir kuş veya bir sineği öldürse, şeriat-ı fıtriyenin ahkâmından olan hiss-i şefkate muhalefet etmiş olur. İşte bu muhalefetten dolayı düşüp başı kırılırsa müstahak olur. Çünkü bu musibet o muhalefete cezadır. Veya dişi bir kaplan, öz evlatlarına olan şiddet-i şefkat ve himayeyi nazara almayarak, zavallı ceylânın yavrucuğunu parçalayarak yavrularına rızık yapar. Sonra, bir avcı tarafından öldürülür. İşte, hiss-i şefkat ve himayeye muhalefet ettiğinden, ceylana yaptığı aynı musibete maruz kalır."

"İHTAR: Kaplan gibi hayvanların helal rızıkları, ölü hayvanlardır. Sağ hayvanları öldürüp rızık yapmak, şeriat-ı fıtriyece haramdır."(2)

Hayvanlar cezalarını bu dünyada çekecekleri için, ahiret hayatında herhangi bir cezaya uğramayacaklardır. Hayvanların ruhları baki kalacak. Peygamber Efendimiz’in (asm) devesi, Hz. Süleyman’ın (as) hüdhüd adlı kuşu, Ashab-ı Kehf'in köpeği gibi bazı hayvanlar hem ruh hem de cesetleri ile beraber cennette bulanacağına dair rivayetler vardır.

"Hem o Rahmân’ın nihayetsiz rahmetinden uzak değil ki, nasıl vazife uğrunda mücahede işinde telef olan bir nefere şehadet rütbesini veriyor ve kurban olarak kesilen bir koyuna, ahirette cismani bir vücud-u baki vererek Sırat üstünde sahibine burak gibi bir bineklik mertebesini vermekle mükâfatlandırıyor; öyle de sair zîruh ve hayvanatın dahi, kendilerine mahsus vazife-i fıtriye-i Rabbâniyelerinde ve evamir-i Sübhâniyenin itaatlerinde telef olan ve şiddetli meşakkat çeken zîruhların, onlara göre bir çeşit mükâfat-ı ruhaniye ve onların istidadlarına göre bir nevi ücret-i maneviye, o tükenmez hazine-i rahmetinde baid değil ki, bulunmasın.,.."(3)

Hayvanlar âleminin vazifelerini aksatmadan yerine getirmelerine mükâfat olarak, ahirette onlara mahsus bir saadete kavuşmalarını Rahmân ismi iktiza etmektedir. Buna hem misal, hem delil olmak üzere hayatını Allah uğrunda feda eden mücahidlerin şehitlik rütbesine ermeleri nazara veriliyor. O şehit, hayatını Allah yolunda feda ettiği gibi, her bir hayvan da yine Allah’ın ona ihsan ettiği cihazlarla, onun verdiği fıtri vazifeleri yerine getirerek yaşıyor ve hayatını bu yolda bir bakıma feda ediyor. Onların hayatları da "vazife uğrunda ve mücahede işinde telef" oluyor. Bu sebeple, onların de kendilerine mahsus bir manevi ücret almaları, ahirette ruhani bir zevk tatmaları “Rahmân” isminin ayrı bir tecellisi olacaktır.

Peygamber Efendimiz’in (asm) "Boynuzsuz koyun boynuzlu koyundan hakkını alacak." buyurması, adaletin haşmetine, mahşerin dehşetine ve hesabın çok çetin olacağına bir işaret içindir.

Bu konuda Sorularla İslamiyet sitesinde şu bilgilere yer verilmiştir:

"O öyle bir gündür ki, insan kendi eliyle işlediklerine bakar. Kâfir de ‘Ne olurdu’ der, ‘ben bir toprak olsaydım.' " (Nebe, 78/40.)

"Bu ayetlerin tefsirinde Abdullah bin Ömer, Ebu Hüreyre ve İmam Mücahid’in rivayetlerine göre, Cenab-ı Hak mahşer gününde hayvanları da diriltip huzuruna getirecek, birbirlerinden haklarını alıp ödeştirecek, sonra da onlara, 'Toprak olun!' buyuracak, sonunda onların hepsi de toprak olacaklardır. Hayvanların bu haline gıpta ile bakan kâfirler, Allah’tan, kendilerini de toprak yapmasını isteyeceklerdir.”

Dipnotlar:

1) bk. Mesnevî-i Nuriye, Katre.

2) bk. age.

3) bk. Sözler, On Yedinci Söz.

4) bk. Hayvanların mahşerde hesaplaşması nasıl olacak?
5) bk. Tirmizî, Kıyâmet, 2; Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'an Dili, 8/5599.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü