Hayvanların "cüz-i ihtiyarilerini" nasıl anlamalıyız? Cüz-i ihtiyari olunca imtihanları nasıl olacaktır?
Değerli Kardeşimiz;
"Ve bu saray-ı kâinatta ikinci kısım amele, hayvanattır. Hayvanat dahi, iştiha sahibi bir nefis ve bir cüz-i ihtiyarîleri olduğundan, amelleri halisen livechillâh olmuyor. Bir derece nefislerine de bir hisse çıkarıyorlar. Onun için, Mâlikü'l-Mülki Zü'l-Celâli ve'l-İkram, kerim olduğundan, onların nefislerine bir hisse vermek için, amellerinin zımnında onlara bir maaş ihsan ediyor."(1)
Hayvanların cüzi-i ihtiyarileri bizim irademiz gibi değildir. Bir cihetle meleklerin ihtiyarına benzer. Melekler, bir ilahi emri ihtiyarlariyle alır ve yerine getirirler. Şu var ki, bu iradeleri tek taraflıdır, yani o emri yapmamak gibi bir şık söz konusu değildir.
Bir hayvan da işlerini cüzi-i ihtiyarisiyle görür. Yatan bir hayvanın kalkması, duran bir hayvanın koşması ihtiyar ile icra edilir. Ancak, bir hayvan niçin yaratılmışsa sadece o işleri görebilir, bir başka işi seçmesi söz konusu değildir. Yani onların da ihtiyarları, melekler gibi tek taraflıdır. Seçme hakkı olmayınca imtihan da söz konusu olmaz.
Zaten, hayvanlarda akıl olmadığı için onlara emir ve yasaklar teklif edilmemiştir. İmtihan ve teklif olmayınca, günah ve sevap da söz konusu olmaz. Meleklerde olduğu gibi onların da makamları sabittir, terakki ve tedenni etmezler.
1) bk. Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Dördüncü Dal.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Lakin ihtiyarın olması bir seçim yapabilmeyi gerektirmez mı? Verilen emri yerine getirmemek söz konusu değilse ihtiyardan bahsedilebilir mı?
Hayvanların seçimleri iradeleri gibi basit ve ilkeldir. Bazen fıtratlarının dışına çıkmak isterler ama fıtrat kanunlarına muhalefet cezası görürler.
Ben melekleri kastedmistim. Yukarıda ilk paragrafta "Melekler, aldıkları bir emri ihtiyarlariyle yerine getirirler. Şu var ki, bu ihtiyarları tek taraflıdır, yani o emri yapmamak gibi bir şık söz konusu değildir" denilmiş.
Yani demek istediğim ikinci bir şık onlar için hiçbir zaman söz konusu değilse ihtiyar sahibi olmalarının ne manası kalır ki?
Tercih bila müreccih caizdir. Yani her yönü ile eşit olan iki kalemden birisini seçmek iradenin bir vasfıdır. İrade ve tercihin olabilmesi için ille bir üstünlük ya da bir kaç seçenek olması gerekmiyor. Meleklerin iradesi vardır ve daima hayırda işler.