"Hem bazen olur ki haber-i vahid, bazı şerait dahilinde tevatür gibi katiyyeti ifade eder. Hem bazen olur ki haber-i vahid, harici emarelerle katiyyeti ifade eder." cümlelerini nasıl anlamalıyız?
Cevap
Değerli Kardeşimiz;
Sahabeler mabeyninde birçok bakımdan meşhur olmuş ve şöhret kazanmış bazı zatlar vardır.
Birinci Misal: Hz. Ebu Bekir (ra) bunlardan birisi. Hz. Ebu Bekir'in rivayet ettiği hadis, sanki tüm sahabeler rivayet etmiş gibi bir kuvvet kazanması...
İkinci Misal: Bir ordu içerisinde bir hadisenin vuku bulması; mesela, Resulullah Efendimiz (asm)'in parmaklarından su akması... İşte bu hadiseyi bir sahabi rivayet ediyor ve o orduda bulunan diğer zatlar da sessiz kalıyor ve itiraz etmiyorsa, sanki o kişinin ifadesi, bir ordu dercesinde kuvvet kazanıp mütevatir olmuş oluyor.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Haber-i vahidde bir mu’cizeyi sadece bir kişi görüp nakl ettiği için mi, "haber-i vahid" deniyor, yoksa bir mu’cizeyi on kişi görüyor da sadece birisi anlatıyor olduğu için mi?
Haber-i vahid: Ravisi, yani rivayet edeni tek olan hadis demektir. Bu hadis nev’inin manevî tevatür ile bir alâkası yoktur. Ebu’l-Beka el-Kefeî’ye göre haber-i vahidin tarifi şöyledir:
“Allah (cc) ’ın elçisinin ağzından tek bir kişinin duyduğu, ondan da yine tek bir kişinin duyduğu ve bu şekilde onunla amel eden kişiye kadar ulaşan hadistir.”( Ebu’l-Beka el-Kefeî, s. 414.)
Manevi tevatür: Meselâ; Peygamber Efendimiz (asm)'in bir mu’cizesine yüz kişi şahid oldu. Bu şahid olanlardan on tanesi bu mu’cizeyi şahid olmayanlara nakledip rivayet ediyor, diğer doksan kişi ise buna itiraz etmeyip sükût ediyor. Bu sükût, o on kişiyi manen tasdik etmek ve desteklemek demektir. Şayet bu on kişi vak’aya zıt bir şey ilave etseler, diğer doksan kişi sükût etmeyip itiraz edecekler.
İşte bu rivayet ve nakil zahirde on kişi olsa bile, manen yüz kişilik bir rivayet ve nakil kuvvetindedir ki, bu tevatüre muzaaf tevatür nazarı ile bakabiliriz.
Haber-i vahidin bazı şerait dâhilinde tevatür katiyetini ifade etmesini anladım. Acaba haber-i vahidin harici emarelerle katiyet ifade etmesini nasıl anlamalıyız?
Mesela Peygamber Efendimiz (asm)'in bereket hususunda gösterdiği bütün mucizelerine, "bereket mu’cizesi" diyoruz. Bereket mu’cizesinin cüzleri ve fertleri çoktur. Bu fertlerin bazılarının rivayet kuvveti haber-i vahid iken, bazıları da mütevatir şeklindedir.
İşte rivayet kuvveti, mütevatir olan bir cüz’ ve fert, haber-i vahid olan diğer cüz’ ve ferde hariçten destek verip, umumî olan bereket çatısına kuvvet bahşediyor. Yani aynı maksada hizmet edip, aynı gayede fani oluyorlar. Âdeta kuvvetli olan, zayıfta temessül edip onu da kuvvetli yapıyor. Mühim olan bereket mu’cizesinin sağlam ve ayakta kalması olduğuna göre, her bir fert ve cüz’ birbirlerine yardım edip kuvvet veriyorlar.
Şayet bereket mu’cizesi bir cüz’ ve fert üzerinde bina olsa idi, insanlar bu hususta şek ve şüpheye düşebilirdi. Ancak birçok cüz’ ve fertler üstüne bina olması bu şek ve şüpheyi bertaraf ediyor. On sağlam cüz’ün yanında bir zayıf cüz’ sağlam olarak addedilir, haricî kat’iyet bu mânayadır.