"Her akşamda Güneş arşa gider, secde eder. İzin alıyor, sonra geliyor." cümlesini açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

"... Hadis olarak işitiliyor: 'Her akşamda Güneş Arşa gider, secde eder. İzin alıyor, sonra geliyor.' Evet, şemse müekkel olan melek; ismi Şems, misali de şemstir. Odur, gider, gelir."(1)

Kainatta her bir mevcuda ve mahluka, bir veya birkaç melek nezaret ve vekalet ediyor. Yani o mevcudatın hal dili ile şuursuz yaptığı tesbihatı, Allah'a şuurlu takdim eden ve orada tecelli eden rububiyet ve uluhiyeti müşahede edip takdir eden, meleklerdir.

Aynı şekilde Güneş'e nezaret ve vekalet eden melek, Güneş'te tecelli eden isim ve sıfatları okuyup, orada cereyan eden tesbihleri Allah’a takdim etmek için, arşa gidip orada takdim ve takdir vazifesini ifa ediyor. Arşa gitmesi ve orada takdim etmesi ise; Allah’ın sonsuz saltanat ve azametine bir nümayiş, bir tezellüldür.

Arş sembolik olarak, Allah’ın saltanat ve uluhiyetinin merkezi sayılıyor. Tabirde hata olmasın, bir nevi rububiyet ve saltanatın tahtı gibidir, zaten bu manaya işaret eden ayet ve hadisler de mevcuttur. "Allah arşa istiva etti." (Tâhâ, 20/5) ayeti buna güzel bir örnektir.

Melek ya da meleklerin akşama nispet edilmesi; dünyaya göredir, yoksa Güneş'e göre değildir. Yani meleklerin arşa gitmesi akşam vaktine göre tayin edilmiş. Dünyanın bir küresinde gece olduğu zaman melek arşa gider. Diğer küre gece olduğu zaman da diğer melek gider gelir. Biz nasıl aya göre takvimi ayarlıyor isek, Güneş'ten sorumlu melekler de gidip gelmelerini dünyanın haline göre ayarlıyorlar...

(1) bk. Muhakemat, Birinci Makale (Unsuru'l-Hakikat), On İkinci Mukaddime.

İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (17.Bölüm).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü