Her ismin birbiriyle bağlantılı olmakla birlikte her âlemde ayrı bir ismin hâkim olduğundan bahsediliyor. Fizik, kimya gibi bilim dallarında hangi isimler tecelli ediyor?
Değerli Kardeşimiz;
Cenab-ı Hakk'ın kâinatta sayısız isim ve sıfatları tecelli ediyor. Böyle olunca iç içe ve beraber çalışıyorlar, aralarında bir tesanüd ve teavün var. Ancak isimlerin tecellileri, hükümleri ve manaları ayrı ayrıdır; ama birbirinden bağımsız değildir. İsim ve sıfatlar birbirlerine hem delil, hem netice oluyor. Bir sanatta veya eserde birçok isim tecelli eder; birinin eksik olması hâlinde o eser vücut bulamaz.
Üstad Hazretleri her bir fen bir isme dayanır diyor:
"Her bir kemalin, her bir ilmin, her bir terakkiyâtın, her bir fennin bir hakikat-i âliyesi var ki, o hakikat bir ism-i İlahiye dayanıyor. Pek çok perdeleri ve mütenevvi tecelliyâtı ve muhtelif daireleri bulunan o isme dayanmakla, o fen, o kemalat, o sanat kemalini bulur, hakikat olur. Yoksa, yarım yamalak bir surette, nakıs bir gölgedir."
"Mesela, hendese bir fendir. Onun hakikati ve nokta-i müntehâsı, Cenâb-ı Hakkın ism-i Adl ve Mukaddir'ine yetişip, hendese aynasında o ismin hakîmâne cilvelerini haşmetiyle müşahede etmektir." (Matematik ilmini buraya dahil edebiliriz. Aynı zamanda Hasib ismi de bu ilmin kaynağıdır.)
"Mesela, tıp bir fendir, hem bir sanattır. Onun da nihayeti ve hakikati, Hakîm-i Mutlakın Şâfî ismine dayanıp, eczahane-i kübrâsı olan rû-yi zeminde Rahîmâne cilvelerini edviyelerde görmekle, tıp kemalatını bulur, hakikat olur."
"Mesela, hakikat-i mevcudattan bahseden hikmetü'l-eşya, Cenâb-ı Hakk'ın (celle celâlühü) ism-i Hakîm'inin tecelliyât-ı kübrâsını müdebbirâne, mürebbiyâne eşyada, menfaatlerinde ve maslahatlarında görmekle ve o isme yetişmekle ve ona dayanmakla şu hikmet hikmet olabilir. Yoksa, ya hurafâta inkılâb eder ve mâlâyâniyât olur veya felsefe-i tabiiye misilli dalâlete yol açar."
"İşte sana üç misal. Sair kemalat ve fünunu bu üç misale kıyas et."(1)
Fizik, kimya gibi ilim dallarının inceleme alanlarında, Alîm, Hakîm (işleri hikmetli ve faydalı olan), Mukaddir (takdir eden, ölçülü yapan), Mürettib (tertib eden, nizama koyan), Mükemmil (tekmil eden, kemale erdiren), Mükevvin (yaratan, meydana getiren) gibi çok esma birlikte tecelli ederler.
1) bk. Sözler, Yirminci Söz İkinci Makam.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü