"İhtiyardan bir şa're (saç) gibi cüz'î bir cüz-ü ihtiyarî,.." Burada geçen birinci ve ikinci "cüzi" ifadeleri aynı manada mı?

Değerli Kardeşimiz;

"Evvelki vecih itibarıyla öyle bir biçare mahlûktur ki, sermayesi, yalnız, ihtiyardan bir şa're (saç) gibi cüz'î bir cüz-ü ihtiyarî; ve iktidardan zayıf bir kesb; ve hayattan, çabuk söner bir şule; ve ömürden çabuk geçer bir müddetçik; ve mevcudiyetten çabuk çürür küçük bir cisimdir. O haliyle beraber, kâinatın tabakatında serilmiş hadsiz envâın hesapsız efradından nazik, zayıf bir fert olarak bulunuyor."(1)

“İhtiyardan bir şa're (saç) gibi cüz'î bir cüz-ü ihtiyarî,..” ifadesindeki birinci "cüzi" ifadesi, insan iradesinin zayıflığını, azlığını, basitliğini, aciz ve yaratmaktan uzak olduğunu ifade ederken, ikinci cüzi ifadesi iradeye bir takı bir vasıf olarak kullanılıyor. Evet cüz-i irade bir terkip bir terimdir ve buradaki "cüzi" ifadesi yine iradenin yaratmadan mahrum olduğuna işaret eden bir sıfat tamlamasıdır.

İkinci cüzi, bir yönü ile de insanın bütünü ile amelden mahrum olmadığına bir seçim ve tercih işine sahip olduğuna işaret ediyor. Mesela, namazın yüz cüzü varsa, bu yüz cüzden birisi insana aittir. Birinci cüz konu bütünlüğü açısından kıllete yani azlığa, hatta mümkünse hiçliğe bakıyor. Yani "insan enaniyet yönü ile bir hiçtir" manası vurgulanmak isteniyor.

(1) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İki Mebhas.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü