"İsm-i Âzamın iki ziyasından bir ziyası veya altı nurundan bir nuru olan ism-i Hayy" cümlesindeki "iki ziya"dan maksat nedir? "Ziya ve nur" tabirlerinin konuyla münasebetini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Allah Teâlâ ki, Ondan başka ibadete lâyık hiçbir ilâh yoktur. O Hayy ve Kayyûm'dur. Onu ne uyuklama ve ne de uyku tutmaz, gafletin hiçbir çeşidi hiçbir zaman Ona ârız olamaz." (Bakara, 2/255).

Hayy; “Hayat sahibi, ezelî hayata sahip olan” demektir.

“O, Hayy’dır. O’ndan başka ilâh yoktur; öyleyse dini O’na halis kılanlar olarak hep O’na dua edin...” (Mü’min sûresi, 65)

Hayy ismi, bütün varlık âlemini yoktan var eden, onların her türlü ihtiyaçlarını rahmetiyle gören, tümünün isteklerini işiten ve bu arzulara rahmetli icraatıyla cevap veren Allah’ın, vacib olan zâtına münasip, bir kutsî hayatı olduğunu ders verir.

Kayyum; “Varlığı ve bekası kendi zâtından olan, zeval bulmayıp devamlı kaim olan, her şeyi ayakta tutan, varlıklarını devam ettiren” demektir.

“Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan, Hayy ve Kayyum olandır.” (Âl-i İmrân sûresi, 2)

Bütün bu sebepler zincirini bizzat yaratan ve eşyayı onlarla ayakta tutan Allah, elbette devam ve bekası için başkasına muhtaç olmayacaktır. Zira O’nun varlığı zâtındandır, başkalarının varlığı ise O’nun var etmesiyledir. Varlığı zâtından olanın kıyamı da yine kendi zâtı iledir.

Allah, ‘emir âlemi’ denilen bir kanunlar manzumesiyle, eşyayı sevk ve idare ediyor, varlıklarını ayakta tutuyor, devamlarını temin ediyor. Ruhumuz da ilâhî bir kanun, bedenimizdeki bütün organlar onunla ayakta duruyorlar. Onun gitmesiyle kıyam son buluyor ve insan bedeni cansız hale geliyor.

Kayyûm ismini tefekkür eden insan, kalbini ancak Allah’a bağlar, şükrünü yalnız O’na yapar. O’nun var etmesiyle var olan ve Kayyûm isminin tecellisiyle ayakta duran fanilere gönlünü kaptırmaz.

Sorunun ikinci kısmına gelince;

Malum, İsm-i Azam Allah’ın isimleri içinde gizli ve gaybi olduğu için, her âlim bu ismi farklı anlamış ya da kendinde galiben tecelli eden ismi, İsm-i Azam olarak görmüştür.

İsm-i Âzamın iki ziyasından birisi Hay, diğeri ise Kayyum ismidir. İsm-i Âzamın altı nurundan maksat ise Ferd, Hay, Kayyum, Hakem, Adl, Kuddüs isimleridir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü