"Cilve-i Kayyûmiyet" ve "Nisbet-i Kayyûmiyet" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

Kayyum; “Varlığı ve bekası kendi zâtından olan, zeval bulmayıp devamlı kaim olan, her şeyi ayakta tutan, varlıklarını devam ettiren”demektir.

“Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan, Hayy ve Kayyum olandır.” (Âl-i İmrân sûresi, 2)

Bütün bu sebepler zincirini bizzat yaratan ve eşyayı onlarla ayakta tutan Allah, elbette devam ve bekası için başkasına muhtaç olmayacaktır. Zira O’nun varlığı zâtındandır, başkalarının varlığı ise O’nun var etmesiyledir. Varlığı zâtından olanın kıyamı da yine kendi zâtı iledir.

"BİRİNCİ ŞUA"

"Bu kâinatın Hâlık-ı Zülcelâli Kayyûmdur, yani, bizatihî kaimdir, daimdir, bâkidir. Bütün eşya Onunla kaimdir, devam eder ve vücutta kalır, beka bulur. Eğer kâinattan bir dakikacık olsun o nisbet-i kayyûmiyet kesilse, kâinat mahvolur."(1)

Burada her şeyin Allah ile var olduğu, ama Allah’ın hiçbir varlığa dayanmadığı ve varlığının kendinden olduğu vurgulandıktan sonra, kâinat ile Allah’ın arasındaki kayyumiyet nispeti vurgulanıyor. Yani Allah bir an kudretini kâinattan çekse her şey yok olup gider. Kâinat ve içindeki her şey Allah’ın kudreti ve iradesi ile kaimdir, O’nunla ayakta durmaktadır.

"İKİNCİ ŞUA"

"... Şu kâinattaki ecrâm-ı semâviyenin kıyamları, devamları, bekaları, sırr-ı kayyûmiyetle bağlıdır. Eğer o cilve-i kayyûmiyet bir dakikada yüzünü çevirse, bir kısmı küre-i arzdan bin defa büyük milyonlarla küreler, feza-yı gayr-ı mütenâhi boşluğunda dağılacak, birbirine çarpacak, ademe dökülecekler. Nasıl ki, meselâ havada, tayyareler yerinde binler muhteşem kasırları kemâl-i intizamla durdurup seyahat ettiren bir zâtın kayyûmiyet iktidarı, o havadaki sarayların sebat ve nizam ve devamlarıyla ölçülür. Öyle de o Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâlin madde-i esiriye içinde hadsiz ecrâm-ı semâviyeye nihayet derecede intizam ve mizan içinde sırr-ı kayyûmiyetle bir kıyam, bir beka, bir devam vererek, bazısı küre-i arzdan bin ve bir kısmı bir milyon defa büyük milyonlarla azîm küreleri direksiz, istinatsız, boşlukta durdurmakla beraber, her birini bir vazifeyle tavzif edip gayet muhteşem bir ordu şeklinde, emr-i kün feyekûn'dan gelen fermanlara kemâl-i inkıyadla itaat ettirmesi, ism-i Kayyûmun âzamî cilvesine bir ölçü olduğu gibi, her bir mevcudun zerreleri dahi, yıldızlar gibi, sırr-ı kayyûmiyetle kaim ve o sırla beka ve devam ediyorlar."(2)

Burada ise eşyanın devamlılığı üzerinde duruluyor. Yani kâinata dikkatle bakıldığında her şeyin ve sistemin istikrarlı ve intizamlı bir şekilde devam ettiği görülüyor. Bazen bir şeyin ortaya çıkmasına sebep olursunuz, ama arkasını ve devamını getiremezsiniz. Demek var oluşuna sebep olmakla devamına sebep olmak iki ayrı hakikattir.

Kâinatta galaksiler, gezegenler belli bir yörünge ve akış içinde milyarlarca yıldan beri, hiç bozulmadan, zerre kadar sağa ve sola sapmadan devam edip gelmişlerdir ki buna devamlılık ve istikrar deniliyor. Bu da kayyumiyetin farklı bir yönüdür.

Sadece cisimler ve cirimler değil, kâinatta cari olan kanunlar da aynı şekilde devamlı ve istikrarlı bir şekilde kayyumiyet sırrı ve cilvesi ile devam etmektedirler. Her sabah kalktığında yeni bir nizam, yeni bir sistem ve yeni bir kanunlar zinciri ile karşı karşıya kalıyoruz. Meselâ; suyun kaldırma kanunu gitse her şey bütün gemiler batar. Yerin çekim kuvveti kanunu bir an çekilse her şey havaya uçar. İşte bu kanun ve sistemin istikrarlı bir şekilde devamlı oluşu kayyumiyetin bir sırrı bir cilvesidir.

Allah, ‘emir âlemi’ denilen bir kanunlar manzumesiyle, eşyayı sevk ve idare ediyor, varlıklarını ayakta tutuyor, devamlarını temin ediyor. Ruhumuz da ilâhî bir kanun, bedenimizdeki bütün organlar onunla ayakta duruyorlar. Onun gitmesiyle kıyam son buluyor ve insan bedeni cansız hale geliyor.

Kayyûm ismini tefekkür eden insan, kalbini ancak Allah’a bağlar, şükrünü yalnız O’na yapar. O’nun var etmesiyle var olan ve Kayyûm isminin tecellisiyle ayakta duran fanilere gönlünü kaptırmaz.

Dipnotlar:
(1) bk. Lem'alar, Otuzuncu Lem'a, Altıncı Nükte.
(2) bk. age.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü