"İstifham eden adamın bilgisine göre, vücud ile adem mütesavidir. Maahaza bu gibi istifhamlara verilen cevablar, alelekser şu müsavat-ı zımniye ile verilir." Ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

"Sual: İstifham şekliyle müsavatı ifade etmekte ne mana vardır?"

"Cevap: Yapmış olduğu fiilinde bir faidesi olmayan muhatabın fiilinin faidesiz olduğuna latif ve mukniane bir vecihle ikaz edilmesi ancak istifham ile olur ki, muhatab fiilini düşündükten sonra, kötü neticesini nazara alarak kalbi mutmain olsun."(1)

"İnkâr edenlere gelince, sen onları inkârlarının âkıbetinden sakındırsan da birdir, sakındırmasan da. Onlar inanmazlar." (Bakara, 2/6)

İstifham, cevap istemek için değil, daha çok dikkati çekmek, hisleri kuvvetlendirmek maksadıyla, sual sormak şeklinde söylemek san'atıdır.

Ayet burada, kalbi imana kapalı olan kâfirlere yapılan tebliğin bir fayda temin etmeyeceğini, istifham şeklinde bildiriyor. Yani “sen onlara tebliğ yapsan da yapmasan da fayda etmez” manasına istifham ile dikkat çekiyor ki, tebliği yapan zatın kalbi mutmain olsun ve kendini "Acaba tebliğ oldu mu olmadı mı?" diye yıpratmasın.

Bu gibi istifhamların asıl gayesi, muhatabın cehaletini ve ruhî yapısını ortaya koymaktır.

Sual, ekseriyetle bir şeyi öğretmek için sorulur. Şayet kişinin öğrenmeye kapalı olduğu bilindiği halde ona sual tevdi ediliyor ise, onun ha varlığı ha yokluğu haletini ortaya koymak içindir ki, bu da umumi istifham ile yapılır.

Burada dikkati çekilen kâfirler değil, onlara tebliğ etmek isteyen mü’minlerdir. Yani "Siz kendinizi yıpratmayın, böyle imana kabil olmayan kâfirler için tebliğ etmek ile etmemek arasında onlar için fark yoktur, lakin siz bunu bilmediğinizden tebliğe devam edeceksiniz" dersini veriyor.

(1) bk. İşaratü'l-İ'caz, Bakara Suresi 6. Ayetin Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü