Kader ve kazayı nasıl anlamalıyız? Aralarındaki münasebet nedir?
Değerli Kardeşimiz;
Kader: Kelime manası itibariyle takdir, vezinli ölçü, miktar, ilim, plan, program ve proje manalarına gelir. Istılahi manası itibariyle kader; varlıkların ve hadiselerin bütün halleri ve vasıflarıyla, sebepleri ve şartlarıyla, haiz olacakları kuvvet ve kabiliyetleriyle, varlık âlemine gelecekleri zaman ve mekânlarıyla Cenab-ı Hak tarafından ezelde tayin buyurulması ve bir tertib ile kaydedilmesi demektir.
Kader, bir iman rüknüdür ve şöyle tarif edilir:
“Kader, Hak Teâlâ’nın, ezelden ebede kadar olmuş ve olacak her şeyin, her şeyini ve her hâlini, zamanını ve mekânını, sıfatlarını ve özelliklerini ezelî ilmiyle bilip, ona göre, takdir etmesidir.”
Kader, bir şey hakkında verilen karardır. Kaza ise, verilen o kararın icra edilmesidir.
Kader, imanın altı şartından biridir.
Kader, kavlen ve fiilen bir şeyin faslı, (birbirinden ayrılması) ondan haber vermesi ve o şeyi tamamlamasıdır.
Kaza ise, kaderde planlanan bir şeyin yaratılması, varlık sahasına çıkarılmasıdır.
Bu tariflere göre, kader ilim sıfatına, kaza ise kudret sıfatına dayanmaktadır ve kader, kazadan öncedir.
Diğer taraftan, kader, kazadan daha kapsamlıdır. Çünkü her kaza olunan şey kaderde vardır, fakat kaderde olan her şey kaza olmamıştır. Yani, bir şeyin varlık sahasına gelmesi hem kaza, hem kaderdir. Yaratılmayan şeyler ise kaderdedir, fakat kaza edilmemiş, yani meydana gelmemişlerdir.
Kader ve kaza, Cenab-ı Hakk’ın irade ve kudret sıfatlarının zaruri bir lazımıdır. Zira şu kâinatın ve içinde cereyan eden hadiselerin tamamı bir ilme dayandığı gibi, meydana gelmeleri de bir kudretle gerçekleşmiştir. Onları bilen ve yaratmaya kudreti yeten Zat, onların yokluktan varlığa çıkmalarını irade etmiştir. İşte, Hazret-i Allah’ın ilmi, kudreti, iradesi ve diğer sıfatlarıyla yarattığı bu kâinat ve şu hadiseler, elbette ki bir tayin ve takdire, bir plan ve esasa dayanmaktadır. En kısa ifadesiyle, kader bu planın takdir edilmesi, kaza ise icra edilmesi, yani yerine getirilmesi demektir.
Kâinatın altı devrede yaratılışının planlanması kaderi gösterirken, o plana göre yaratılması da kazayı gösterir. İnsanın anne rahminde dokuz ayda teşekkül etmesinin de kader (plan) ve kazaya (plana göre yaratılma) bakan böyle özellikleri vardır.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
