Kâinatta cereyan eden kanun ve kuvvetlerin "itibari emir" olması tam olarak ne demektir? Güneş ve dünya arasındaki cazibenin herhangi bir varlığı yok mu?
Değerli Kardeşimiz;
Kanun, Allah’ın ilim ve irade sıfatı ile bir şeyi tayin ve tespit etmesidir. Binanın kalıbından önce plan ve projesini tanzim etmek misillü, kâinat içinde sayısız işlerin esaslarının takdir edilmesine denir.
Kuvvetlerden kastedilen mana ise, Allah’ın kudretinin bu kanunların icra ve tatbik edilmesinden aldığı isim ve unvandır. Yani Allah’ın kudreti suyun kaldırma kanununda tecelli edince, o ismi alıp onunla biliniyor. Güneş'in çekme ve itme kanununda tecelli edince de o isim ve unvan ile anılıyor...
Hakiki manada iş gören ve tesir eden Allah’ın kudretidir. Sebepler sadece bir kaide ve kanun olarak vardır, fail ve iş görücü değildirler. Kanunların itibari ve vehmî olması bu manayadır. Çekme ve itme kuvveti, fiil ve kanun olma noktasından inkâr edilmiyor, onların failinin Allah olduğu nazara veriliyor. Güneş ile gezegenleri birbirine bağlayan kuvvet, Allah’ın kudretidir. İnsanlar bu kudretten gaflet ederek, sanki o bağlama işini, kanun diye bir mefhum varmış da o yapıyor zannediyorlar. İşte inkâr edilen o çekme prensibi değil, mevhum kanun heyulasıdır.
Mesela elma ağacının, elmanın vücut bulması sürecinde hakiki manada bir tesiri yoktur. Ağacın bütün safhalarını yaratan Allah’tır. Ağaç ve elma arasında yaratma açısından hiçbir münasebet yoktur. Kayyumiyet sırrı ile Allah’ın kudreti, elmanın meydana gelmesinin her safhasında ve her noktasında mutlak galiptir.
Allah kudretini şu kâinattan çektiği an her şey helak olup yok olur. Ortada ne kanun ne de sebep kalır, her şey mahva gider. Zerreden yıldızlara kadar her şey Allah’ın kudreti ile ayakta durur, vazifesini ifa eder. Onun kudreti olmadan hiçbir şey hareket edemez.
Kuvvet, Allah’ın güç verdiği kudretten başka bir şey değildir. Kuvvet, sadece kudretin bir ismi ve unvanıdır. Kâinatta hakiki fail, yani iş gören Allah’ın kudretidir. Nasıl bizim kendi fiilimize "benim" dememiz mecazi ise, kanunlara atfedilen işler de mecazidir. Kâinatta zerre miktar başka bir fail ve yaratıcıya ihtimal vermek küfür ve şirk olur. Her şeyin faili, yaratıcısı Allah’tır.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü