Kızıl İ'caz'da "Bismillahtaki BE konuşma içindir, yardım istemek için değildir." deniyor. İşaratü'l-İ'caz'daki "ب harfinden müstefad olan اَسْتَعِينُ" ile vech-i tevfiki nasıldır?

Değerli Kardeşimiz;

Öncelikle verilen manayı tashih etmek gerekir. Kızıl İ’caz’da geçen Arapça ibare :

الباءللمصاحبة لاللاستعانة şeklindedir. Bunun karşılığı ise “ Be (harfi) musahabe içindir. İstiane için değildir.” şeklindedir. Burada geçen “musahabe” eşlik etmek manasındadır. Yani (her hayırlı işine) besmele eşlik etsin, yani “Bismillah ile başla” manasındadır. Zaten bu mana İ.İ’caz’da “besmelenin başına قل (de ki) takdir edilir.”(1) şekliyle izah edilmiştir.

ب harfinden müstefad olunan manalar için farklı şeyler söylemişler. Üstad Hz. bunlara İ.İ’caz’da işaret etmiştir. Bunlar:

Teberrük veya teyemmün: Bereketinden istifade etmek,

İstiane:Yardım istemek,

Musahabe: (Söze veya fiile) eşlik etmek, bunun karşılığı قل’ dur.

إقرأ’nın takdiri: Yani “Bismillah’ı oku!” veya "Allah’ın ismiyle oku."

Bu takdirlerin hepsi doğru olmakla beraber, takdim noktasından en kuvvetli görüş musahabe’dir. Çünkü,

“ ب harf-i cer’inin en genel manası ‘alet ve vesile’ olmasından, besmeleyi sadece vesile değil aynı zamanda maksad olarak göstermek hikmetiyle her hayırlı işe başlarken evvela besmeleyi söyleyerek ondan külli istifade edip nisbet peyda eylemek (musahabe manası) daha sonra diğer maksadlar için vesile kılmak (teyemmün veya istiane manası) ubudiyetin ruhuna daha uygundur.”

denilmiştir. Üstad Hz.’leri de bu ruha uygun tercihini bildirmiştir. Yani bu ifade istianeyi nefy değil, musahabeyi takdimdir.

(1) bk. İşaratü'l-İ'caz, Fatiha Suresi Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü