"Peygamberlerin meslekleri birbirine uymadığı gibi, ibadetleri de birbirine muhaliftir." Meslekten maksat nedir; peygamberlerin geliş gayesi aynı değil mi?

Cevap

Değerli Kardeşimiz;

Buradaki "meslek"ten maksat, insanların içtimaî ve ferdî hayatlarını tanzim eden şeriat kanunlarıdır. Malum, insanlık içtimaî ve medenî açıdan bir tekâmül içindedir ve her dönemin kendine has şartları ve hususiyetleri vardır. Mesela, ilk insan olan Hazret-i Âdem (a.s)’ın dönemi ile günümüz arasında dağlar kadar fark bulunuyor. Dolayısı ile şeriatın kaideleri de ona göre farklı oluyor.

Ama iman, ibadet ve ahlakta herhangi bir değişiklik söz konusu değildir. Hazret-i Âdem (a.s)’ın dönemindeki iman esasları, ibadet şekilleri ve ahlakî kaideler ne ise, şimdi de aynıdır, bu hususlarda asla bir değişme olmaz. Mesela, yalan söylemek her dönemde aynı derecede çok çirkin ve büyük günahtır. Doğruluk da her dönemde çok güzel ve sevaptır. Aynı şekilde secde, rükû ve sair ibadet şekilleri temel olarak her peygamberin şeriatında vardır. Ama içindeki kıraat, vakitler ve teferruatta farklılık vardır. Oruç da öyledir, zekât da...

İbadetlerinin muhalif olması, zamanın ihtiyaçları ve peygamberlerin şahsî kemalatı ve mazhar olduğu esma ile alakalı bir durumdur. Yoksa temel ibadet esasları konusunda bir muhaliflik söz konusu değildir. Meselâ, namaz, oruç ve zekât her peygamberin ümmetinde cari olan ibadetlerdir, bunlar değişmez. Belki teferruat kısımlarında bazı değişiklikler olabilir, ama ibadetin esasında bir değişiklik söz konusu değildir.

Mesela, Hazret-i İsa (a.s)'da Allah’ın Kadir ismi ziyadesi ile tecelli ettiği için, onun kemalinde ve şahsî ibadetlerinde bir farklılık olabilir. Bazı peygamberler ahiret ağırlıklı prensipler getirirken, bazıları da dünya ağırlıklı kaideler getirmiştir. Peygamber Efendimiz (a.s.m) ise hem dünya hem de ahiret dengeli bir şeriatla gelmiş ve insanları harika bir şekilde terbiye etmiştir.

"Fakat, çendan insan bütün esmâya mazhardır; fakat kâinatın tenevvüünü ve melâikenin ihtilâf-ı ibâdâtını intaç eden tenevvü-ü esmâ, insanların dahi bir derece tenevvüüne sebep olmuştur. Enbiyanın ayrı ayrı şeriatleri, evliyanın başka başka tarikatleri, asfiyanın çeşit çeşit meşrepleri şu sırdan neş'et etmiştir. Meselâ, İsâ Aleyhisselâm, sair esmâ ile beraber, Kadîr ismi onda daha galiptir. Ehl-i aşkta Vedûd ismi ve ehl-i tefekkürde Hakîm ismi daha ziyade hâkimdir."(1)

Allah’ın her bir isminin diğer isimlerinden hem hüküm olarak hem de mâna olarak farkı vardır. Bu yüzden isimlerin tecelli ettiği aynalar da farklılık arz ediyor. Cenâb-ı Hakk’ın sayısız isim ve sıfatları, sayısız mahiyetlerin ve mizaçların olmasını iktiza eder.

Evliya ve ariflerin meslek ve meşreplerinin birbirinden farklı olmasının sebebi de her birinde ayrı bir ism-i İlâhînin daha galip olarak tecelli etmesidir. Aynı güneşten feyiz alan meyvelerin renkleri ve tatları ayrı ayrı olduğu gibi, Kur’ân güneşinin manevî meyveleri olan umum evliyanın da, feyizleri, irfanları, meşrepleri ve manevî dereceleri muhteliftir. Her birinde Cenâb-ı Hakk’ın bazı esması hâkimdir. Bundan dolayı bazısında heybet ve celâl, kiminde şevk ve zevk, başka birinde marifet ve fazilet, bir kısmında vakar ve sükûn, bir diğerinde ibadet ve taat ve bir başkasında da şefkat ve merhamet galip gelmiştir.

Aynı mâna nebiler içinde de caridir. Bütün peygamberlerde her isim tecelli etmekle beraber, bir isim veya birkaç isim daha galiptir. Meselâ; Hz. İsa’da Kâdir ismi, Hz. Musa’da Kelam sıfatı daha galiptir. "Her isme itidal üzere ve en ileri mânâda" mazhar olan tek Zât; iki cihan serveri Hazret-i Muhammed’dir. (asm).

İtidal; “biri diğerinden daha ileri değil, hepsi son derece kemâlde” demektir. Bütün isimler azamî ve dengeli bir şekilde sadece Peygamber Efendimiz (a.s.m)'de tecelli ettiği için, onun şeriatı en geniş en ihatalı ve en yüksek bir perdeden nazil olmuştur. Bu sebeble İslam'da iman esasları daha teferruatlı anlatılmış, ibadetler daha derli toplu ve süreklilik arz eder vaziyettedir.

(1) bk. Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Birinci Dal.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü

Kategorileri:
Okunma sayısı : 2.518
Sayfayı Word veya Pdf indir
Bu içeriği faydalı buldunuz mu?

BENZER SORULAR

Yükleniyor...