"Sûre-i İhlâs içinde otuz altı Sûre-i İhlâs miktarınca, her biri zi'l-ecnihâ olan altı cümlenin terkibâtından müteşekkil bir hazîne-i ilm-i tevhid bulunur ve tazammun ediyor." Sûre-i İhlasın içerisinde, otuz altı adet ihlas suresi nasıl bulunuyor?
Değerli Kardeşimiz;
Yirmi Beşinci Söz'de İhlâs Risalesinin altı cümlesi olduğu ifade edilir ve şöyle denir:
“Her bir cümlesi öteki cümlelere hem delil olur, hem netice olur.
… Demek Sûre-i İhlâs’da otuz Sûre-i İhlâs kadar muntazam, birbirini ispat eden delillerden mürekkep sûreler vardır.”(1)
Bu “otuz” rakamı Lemeat’taki ihlâs bahsinde de geçer. Burada ise “otuz altı” rakamı geçiyor. Biz önce “otuz rakamını” esas alarak açıklamalarımızı yapalım, daha sonra “otuz altı rakamı” üzerinde kısaca duralım.
İhlâs sûresinin altı cümlesi var, her cümle kendinden başka olan diğer beş cümleyi ispat etmektedir. Böylece 6x5: 30 tane ispat cümlesi vardır.
"Allahü’s-Samed" cümlesini misal alalım. Bundan beş tane hüküm cümlesi çıkıyor.
Madem ki Allah Sameddir, öyle ise lem yeliddir ve lem yûleddir (doğurmaya da doğmaya da ihtiyacı yoktur.)(1), (2). Öyle ise, onun misli ve dengi olamaz (velem yekün lehu küfüven ehad)(3). Öyle ise, bu vasıflara sahip ancak odur (hüve)(4); öyle ise o Ehad’dir, Zât’ı birdir (5).
Diğer beş kelimeyi de sırayla başa alıp diğer kelimeleri ondan sonra sıraladığımızda, altı tane cümleden otuz tane hüküm cümlesi çıkar. Yani, misalde olduğu gibi, her bir kelime için “Madem ki,…” ile başlar ve “Öyle ise,…” diyerek bir hüküm veririz. İşte, “Öyle ise,” ile başlayan bu hüküm cümleleri 6x5: 30 tanedir.
“Otuz altı” rakamına gelince, burada hüküm (netice) sayısı değil, cümle sayısı ifade edilmiştir.
Yani, altı tane kelimeyi alt alta yazıp, bunların yanlarına beşer tane de hüküm cümlesi koyduğumuzda otuz altı rakam yazmış oluruz. Yani, cümle sayısı otuz altı, hüküm (netice) sayısı otuzdur.
Sebep Sonuç (hüküm)
1 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 1
3 4 5 6 1 2
4 5 6 1 2 3
5 6 1 2 3 4
6 1 2 3 4 5
(1) bk. Sözler, Yirmi Beşinci Söz, Birinci Şule.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
