"Tatlik etse talakı vaki olur. Bir cinayet etse ceza görür. Fakat sû-i ihtiyarıyla olmazsa talak vaki olmaz, ceza da görmez." İzah eder misiniz, burada nasıl bir "sû-i ihtiyar"dan bahsediliyor?

Değerli Kardeşimiz;

İradesini haram bir yolda kullanan kişinin mazereti sayılmıyor. Çünkü o kişi, onun vahim neticelerini biliyor ve ona rağmen o harama iradesiyle giriyor.

Mesela, keyif için bilerek ve isteyerek eroin alıp akli melekesini kaybeden birisi, bu durumda yaptıklarının tamamından mesuldür ve mazur olamaz. Bu durumda iken cinayet işlese, normal bir insanmış gibi mahkum olur, akli muvazenesinin yerinde olmaması hafifletici bir sebep olarak kabul edilmez.

Ama birisi ona zorla eroin içirse, o zaman kişi, iradesini kötüye kullanmadığı için yapıp ettiklerinden mesul olmuyor.

Kendi iradesi ile içkiye müptela olup kendisini sarhoş eden adam, sarhoşken işlediği suçlardan mesuldür. "Ben sarhoştum aklım başımda değildi." deyip suçundan ve mükellefiyetinden kaçamaz. İslam’a göre aynen ayık ve aklı başında bir adam gibi muamele görür. Sarhoş adam cinayet işlese kısas tatbik edilir, karısını boşasa boşamış sayılır.

Sarhoşun şer’an şunu demeye hakkı yoktur: "Ben içki müptelasıyım ve bırakamıyorum, o halde bana içki zaruridir, zaruri durumlarda haramlar helal olur."

Ama içki, uyuşturucu gibi şeyleri gayriihtiyari bir şekilde almışsa, o zaman mesuliyet kalkar. Çünkü İslam kimseye kaldıramayacağı bir yükü yüklemez. İnsanın iradesi dışında gerçekleşen bir şeyden mesul olması teklif-i mâlâyutak olur.

İmam Matüridî'ye göre, teklif-i mâlâyutak, yani takat getirilemeyen şeyin insana yüklenmesi caiz değildir; bu kabul edilmez.

Bu hususta "Allah bir kimseye ancak gücü yettiği kadar teklif eder." (Bakara, 2/286) ayetini delil olarak alır. Zira Yüce Allah’ın bütün işleri gibi bütün hükümleri de hikmetlidir. Hikmet ise, bunu gerektirir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü