"Tesadüf ise, cehlimizi örten gizli bir hikmet-i ilahiyenin perdesidir." ifadesini izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"İşte, ey tabiata saplanan ve bataklıkta boğulmak derecesine gelen gafil! Bütün mazi ve müstakbele ulaşacak hikmetli ve kudretli manevi el sahibi olmayan bir şey, nasıl bu zeminin hayatına karışabilir? Senin gibi hiç ender hiç olan tesadüf ve tabiat buna karışabilir mi? Kurtulmak istersen, 'Tabiat, olsa olsa bir defter-i kudret-i İlahiyedir. Tesadüf ise, cehlimizi örten gizli bir hikmet-i İlahiyenin perdesidir.' de, hakikate yanaş." (Sözler, Otuz Üçüncü Söz, Yirmi Dördüncü Pencere.)
Hidayetten mahrum olan bir aklın tesadüfe ihtimal vermesi, ilahi kudretin sebeplerin arkasında perdeli ve gizli olmasından dolayıdır. Bu gizlilik ve perdeli olma hâli tesadüfe geçici bir varlık rengi veriyor. Bu bakış açısı aslen zihnin bir galatıdır.
Mesela, harika bir sanat eseri olan elmanın zahirî vesilesi ise bir ağaçtır. Hakikat noktasında ağacın elmayı icad etmesi mümkün değildir.
"Esbab bir perdedir; çünkü izzet ve azamet öyle ister. Fakat iş gören Kudret-i Samedaniyyedir." (bk. age., Yirmi İkinci Söz, İkinci Makam)
Küçük bir ceviz için koca bir ağacı vesile kılan Allah, ince bir telden de kavun, karpuz ve kabak gibi nice sebze ve meyveleri yaratmaktadır. Tohum ekmeden buğday elde edilmez, ama buğdayın meydana gelmesi şuursuz toprağın işi değildir. Bir mısır danesinden yüzlerce mısır yaratmak Allah’a mahsustur.
Yüce Allah bu dünyada eşyanın vücuda gelmesini sebeplere bağlamış. Bütün sebepler birer perdedir; o adi ve basit sebeplerden meydana gelen eşya ise harikadır. Bu kadar harika işler, mükemmel neticeler elbette ki sebebin işi olamaz. Sebepleri de onlardan meydana gelen neticeleri de yaratan Allah’tır.
Yüce Allah, ağacı meyveye, arıyı bala, koyunu süte, tavuğu yumurtaya, anne ve babayı da çocuğa vesile kılmıştır. Hz. Âdem’i ana ve babasız, Hz. İsa’yı da babasız yaratan sonsuz kudret sahibi Allah, isteseydi ağacı da aradan kaldırır, meyveleri gökten yağdırırdı. Ama bunlarda nice derin sırlar, bilmediğimiz nice hikmetler vardır; esma-i ilahiyenin tecellileri söz konusudur.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
