"Bütün hayrat O’nun elinde, bütün hasenat O’nun defterinde, bütün ihsanat O’nun hazinesindedir. Öyle ise, hayır isteyen O’ndan istemeli, iyilik arzu eden O’na yalvarmalı." Hayrat, hasenat ve ihsanat tabirlerini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Yaptığımız bütün hayırlı işler, güzel ameller ve ettiğimiz bütün iyilikler hep Allah’ın ihsanıyla, O’nun ikramıyladır. Ağacı da meyvesini de O yarattığı gibi, bizi de yaptığımız o güzel işleri de yaratan O’dur. Hayrat kelimesi Üstadın şu vecizesini hatıra getiriyor: “Vücud hayr-ı mahz, adem şerr-i mahzdır.”

Varlık sırf hayır olduğuna göre her şeyi yoktan yaratmak Allah’a mahsustur ve bütün varlıkların bütün sıfatları da O’nun ikramıyladır. Var olma nimetini, hayat sahibi olma, şuur ve akıl sahibi olma ve nihayet hidayete kavuşmakla mü’min olma nimetleri takip eder. Bunların hepsi hayır, hepsi güzel ve hepsi birer ihsandır.

Bütün hayır, iyilik, ihsan ve ikramlar Allah’ın elinde ve O’nun tasarrufundadır. Allah istemedikçe, kimse ne hayır yapabilir ne de bir ihsan ve ikrama mazhar olabilir. Her şeyin dizgini ve idaresi Allah’ın elindedir. Öyle ise hayır ve iyilik isteyen, O’ndan istemeli. İkram ve ihsana mazhar olmak isteyen, O’nun kapısını çalmalı, O’na el açıp yalvarmalı.

Sebepler sadece birer perde ve vesiledirler. Mesela, elma Cenab-ı Hakk’ın bir ikramıdır, ağaç ise sadece bir vesiledir. Yüce Allah bu hikmet dünyasında eşyanın vücuda gelmesini bir takım sebeplere bağlamıştır. Bütün sebepler birer perdedir; o adi ve basit sebeplerden meydana gelen eşya ise harikadır. Bu kadar harika, san’atlı ve hikmetli eserler elbette ki; “şuursuz sebeplerin, kör tesadüfün ve sağır tabiatın” işi olamaz. Sebepleri de onlardan meydana gelen mükemmel neticeleri de yaratan Allah’tır.

Küçük bir ceviz için koca bir ağacı vesile eden Allah, on kilo karpuz için ince bir teli sebep kılmıştır. İkramları sonsuz olan Yüce Allah ağaçları birer meyve fabrikası yapmıştır. Halık-ı Zülcelâl Hazretleri, ağacı meyveye, arıyı bala, koyunu süte, tavuğu yumurtaya, anne ve babayı da çocuğa vesile kılmıştır. Hz. Âdem’i ana-babasız, Hz. İsa’yı da babasız yaratan sonsuz kudret sahibi Allah, isteseydi ağacı da aradan kaldırır, meyveleri gökten yağdırırdı. Ama bunlarda nice derin sırlar, bilmediğimiz nice hikmetler vardır; asıl maksat ise esma-i ilahiyenin tecellileridir. Ağacın bütün planını çekirdeğe yerleştirmek ayrı bir san’at, çekirdeği açıp ondan ağaç, dal, budak, yaprak, çiçek ve meyve yaratmak ayrı san’attır. Burada hikmet hâkim olduğundan nimetler sebepler vasıtasıyla bize ulaşıyor.

Aynı şekilde doktorlar da birer vesiledir, şifayı veren Allah’tır. Zira her hayır Allah'tandır. Hulasa; “Esbab bir perdedir, iş gören kudret-i Samedaniyedir.”

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü