"Asâ-yı Mûsâ mecmuasını kabr-i Peygamberi (asm) üzerinde görmüş." Birisinin oraya koymuş olması mümkünken, "Makbul-ü Nebevî olmuş" denilmesini nasıl anlayabiliriz?

Değerli Kardeşimiz;

Bu gibi deliller kati burhanlar sınıfından değil, kaziye-i makbule nevinden kabul edilirler. Bu yüzden bu tarz işaret ve beşaretlere kat’i bir delil nazarı ile bakmak hatalı ve yanlış olur. Ancak büyük zatların tebşir ve işaretine hürmet edip kabul etmek güzel ve müstahsendir.

Üstad Hazretleri bu hususu şu şekilde değerlendiriyor:

"Mesâil-i İslâmiyenin tabakatı vardır. Biri burhan-ı kat'î istese, diğeri bir zann-ı galibî ile iktifa eder, başkası yalnız bir kabul-u teslimi ve reddetmemek ister. Öyleyse, esâsât-ı imaniyeden olmayan mesâil-i fer'iye veya vukuat-ı zamaniyenin her birinde bir iz'ân-ı yakîn ile bir burhan-ı kat'î istenilmez. Belki yalnız reddetmemek ve teslimiyetle ilişmemektir."(1)

Üstad Hazretlerinin yukarıda belirttiği gibi delillerin mahiyet ve çeşitleri muhteliftir. Kimisi meseleyi çok zahir ve berrak bir şekilde ispat eder, kimisi de hafi ve kanaat şeklinde ispat eder. Bu yüzden, her mesele için kat’i ve zahir delil istenilmez. Tarihi vakalarda da durum böyledir. Çok şeyler var ki, insanlık kabul eder, ama elinde vesika ve zahir bir delil yoktur.

İslam düşünce sisteminde kaziye-i makbule denilen ilim ve fazilet sahibi âlim ve evliyaların sözleri delilsiz olarak kabul edilebilir. Bu zatların bu türlü ifade ve meramlarında kat’i ve zahir delil istenilmez. Zaten bu gibi ifadeler ümmeti bağlayan, kabul ya da inkârında mesuliyet getiren şeyler de değildirler.

Bazen bir şey görünür, ama başka birisine gösterilmesi imkânsızdır. Bu kabilden çok latif ve ince manaları büyük zatlar hissetmiş ve görmüş, lakin kat’i ve zahir olarak ispat edememiş veya etmemiştir. Manevî âlemde çok berrak ve sarih olan şeyler maddî âlemde çok ince ve münasebetsiz görünebilir.

(1) bk. Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Üçüncü Dal.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü