"Aşk-ı Kimyevî" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

"Sâni-i Hakîm, havada iki unsur halk etmiştir: biri azot, biri müvellidülhumuza. Müvellidülhumuza ise, nefes içinde kana temas ettiği vakit, kanı telvis eden karbon unsur-u kesifini kehribar gibi kendine çeker. İkisi imtizaç eder. Buharî hâmız-ı karbon denilen, semli havaî bir maddeye inkılâb ettirir. Hem hararet-i gariziyeyi temin eder, hem kanı tasfiye eder. Çünkü, Sâni-i Hakîm, fenn-i kimyada 'aşk-ı kimyevî' tabir edilen bir münasebet-i şedideyi, müvellidülhumuza ile karbona vermiş ki, o iki unsur birbirine yakın olduğu vakit, o kanun-u İlâhî ile o iki unsur imtizaç ederler. Fennen sabittir ki, imtizaçtan hararet hasıl olur. Çünkü imtizaç bir nevi ihtiraktır. Şu sırrın hikmeti şudur ki:"

"O iki unsurun, herbirisinin zerrelerinin ayrı ayrı hareketleri var. İmtizaç vaktinde her iki zerre, yani onun zerresi bunun zerresiyle imtizaç eder, bir tek hareketle hareket eder, bir hareket muallâk kalır. Çünkü imtizaçtan evvel iki hareket idi. Şimdi iki zerre bir oldu; her iki zerre, bir zerre hükmünde bir hareket aldı. Diğer hareket, Sâni-i Hakîmin bir kanunuyla hararete inkılâb eder. Zaten 'Hareket harareti tevlid eder.' bir kanun-u mukarreredir."(1)

Buradaki aşk-ı kimyevi tabiri oksijen ve karbon arasındaki şiddetli çekim gücünü ifade eden eski bir kimya tabiridir. İlmi olarak şu şekilde tarif ediliyor:

İki atomun birbirini çekip birleşmesinde rol alan kuvvet kimyevî bağdır. Farklı atomlar arasında elektron alıp-verme şeklinde kurulan kimyevî bağlarla farklı özelliğe sahip moleküller yaratılır. Son yörüngelerinde en fazla sekiz elektron bulunan atomlar arasındaki elektron alıp verme (en dış yörüngeyi sekize tamamlama) meyli; kovalent, iyonik veya metalik şekildeki kimyevî bağ olarak tezahür eder. Atomların en dış elektron kabuklarındaki elektronların paylaşılmasıyla kovalent bağ oluşur.1 Karbon ve oksijen arasındaki kovalent bağ ile yaratılan karbonmonoksit (CO) ve karbondioksit (CO₂) gazları vücuttan uzaklaştırılmadığı takdirde akciğer solunumu yapan canlılarda zehirlenmelere sebep olur. Buna karşılık, bir karbon, üç oksijen ve bir hidrojen atomundan müteşekkil bikarbonat molekülü (HCO₃) vücudumuzda oldukça hayatî vazifeleri yerine getirir.(2)

Tasavvufi açıdan meseleye bakacak olursak, Allah’ın Vedud ismi iki atom arasında şiddetli bir aşk şeklinde tezahür ediyor diyebiliriz. Nasıl güneş ve onun etrafında halkalanan gezegenler şiddetli bir aşk ile birbirlerine bağlı iseler, aynı aşk ve çekim gücü iki atom arasında da mevcuttur. Yani Allah’ın Vedud isminin tecellisi en büyük daireden tut ta en küçük daireye kadar hepsinde mücella bir şekilde tezahür edip tecelli ediyor.

Dipnotlar:
(1) bk. Sözler, Otuz İkinci Söz, (Haşiye).
(2) bk. Moleküllerde Aşk-ı Kimyevî...

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü