"Bazı evliya-yı kâmilin, şeriat kılıcıyla idam edilmişler." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Normal şartlar içinde Ehl-i sünnet haricinde başka bir yol ile velayete ulaşmak mümkün değildir. Ama Ehl-i sünnet dairesinde iken, meslek ve meşrebinin vermiş olduğu bir takım manevî sarhoşlukdan dolayı, Ehl-i sünnete muhalefet eden evliyalar da olmuştur.

Bu gibi makbul veli zatlar bazı manevi vecd ve istiğrak halinde muhakeme ve şuurunu kaybedip Ehl-i sünnete zıt ve muhalif bir şekle girmişler. Bu hâllere de şatahat deniliyor. Şatahat, manevi sarhoşluk ile kendinden geçip muvazenesiz sözler söylemektir.

Şatahat, tarikat ve tasavvuf mesleğinin seyrü süluk hengâmında görünen hususi bazı hâllerdir. Kemal değil, nakıs bir hâldir. Kişinin kabiliyet ve istidat noksanlığındann ortaya çıkar. Ya da Allah’ın bir isminin cezbesine kapılıp sair isimlerini görememe halinin bir neticesidir. Bundan dolayı Velayet-i Kübra ve Veraset-i Nübüvvet olan sahabelerde ve onları takip eden asfiya ve muhakkik-i evliyalarda bu hâller görünmez. Mesela Şah-ı Nakşibend, Abdulkadir-i Geylanî, İmam-ı Rabbanî, İmam-ı Gazzalî (r.a) gibi zâtlarda bu hâller yoktur.

İşte manevi sarhoşluk hâlinde iken şeriata ve Ehl-i sünnete muhalif sözlerin sadır olduğu makbul veli zatlar, ehl-i zahir şeriat âlimlerinin fetvası ile idam edilmişler. "Bazı evliya-i kâmilin şeriat kılıncıyla idam edilmişler" sözünün manası budur. Ama mana ve hakikat ilmine vakıf Ehl-i sünnetin büyük âlimleri, bu veli zatları tekfir etmemiş, onları sekir ve istiğrak denilen manevî sarhoşluğa mağlup hükümsüzler olarak değerlendirmişlerdir. Yani makbul bir veli o hale girdiği zaman söz ve davranışlarından mes’ul olmayan meczublar gibidir, ne zaman aklı başına gelirse, o zaman mesuliyet başlar, demişlerdir.

Ama ehl-i zahir âlimlerin yani şeriatın zahiri hükümlerinin fetvası ile Hallac-ı Mansur gibi evliyalar idam edilmişlerdir. Çünkü şeriat zahire bakar ve bu gibi muhakkiklerin arkalarından gelenler dalalete düşmesinler diye bu gibi hükümler verilmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü