Beşinci Asıl'daki ibarelerin tamamı neye dayanmaktadır ve tefsirleri ne olabilir? "Muhaddisin-i muhaddesun" ne manaya gelmektedir, bu gruptaki zevatın ihbarı nasıl hilaf-ı hakikat çıkabilir?

Değerli Kardeşimiz;

"BEŞİNCİ ASIL: اِنَّ فِى اُمَّتِى مُحَدَّثوُنَ yani مُلْهَمُونَ sırrınca, bazı ehl-i keşif ve ehl-i velayet olan muhaddisîn-i muhaddesun ilhamlarıyla gelen bazı maani, hadis telakki edilmiş. Halbuki ilham-ı evliya, bazı arızalarla hata olabilir. İşte, bu neviden bir kısım hilaf-ı hakikat çıkabilir."(1)

Burada geçen ifade, “Ümmetimin içinde muhaddesun vardır” manasındadır ve hadistir.(2)

Buradaki muhaddesun, “kendilerine ilham olunanlar” demektir. Allah’ın “kelam” sıfatının tecellisi, peygamberlere vahy etmekten, bal arısına ilham etmeye (bk. Nahl, 16/68) kadar geniştir. Nitekim;

“De ki: Rabbimin sözlerini yazmak için denizler mürekkep olsa ve bir o kadar da ilave etsek (denizlere deniz katsak); Rabbimin sözleri tükenmeden önce denizler tükenirdi.”(Kehf, 18/109)

ayeti yüce Allah’ın kelam sıfatının kudret, ilim ve irade sıfatları gibi nihayetsiz olduğunu bize haber vermektedir.

Bu nedenle Allah’ın konuşma sıfatı sadece Kur’an’dan ibaret değildir. Hz. Peygambere (asm) gelen “Kudsi Hadisler”den tutun, evliya ilhamı, melek ilhamı ve hayvanat ilhamına kadar geniş ve sonsuzdur.(3)

Ancak evliya ilhamı da olsa, bazı tevil hataları olabilir. Bunlar hadise ait zannedildiğinden, sanki hadis hatalıymış ve hakikate aykırıymış gibi anlaşılmış. Bu da hadislerin zayıflığına veya inkârına sebep olmuştur.

Vahiy ile ilham arasındaki bazı farklar:

- İlham, mutasavvıflarca ve bazı kişilerce bir delil sayılabilir. Ancak o, ekseriyeti bağlayan bir hüccet ve delil değildir.

- Vahyin kaynağı ilahi olmakla birlikte, ilhamın kaynağı her zaman ilahi olmayabilir. Onun için, vahiy katidir, ilham zannidir. Çünkü vahiy melek vasıtasıyla gelir. Melekte hata ihtimali yoktur. Fakat kalbin akıl ve nefisle alâkası olduğundan, bunlardan etkilenir. Bundan dolayı, o meyanda yanılmalar olabilir.

- Vahiyde mündemiç olan risalet, bütün beşeriyete aittir. Hâlbuki ilham, yalnızca buna mazhar olan şahsa mahsustur. Vahiy, bütün âlemi aydınlatan güneş gibidir. İlham ise, sadece ilhama mazhar kişiyi aydınlatan bir lamba gibidir.

- Vahye mazhar olan peygamber, aldığı vahyi insanlara tebliğle mükelleftir. Hâlbuki bir veli, kalbine gelen ilhamı tebliğe memur değildir. Hatta gizlemesi daha efdaldir.

- Vahiy gölgesizdir, safidir, peygamberlere hasdır. İlham ise, gölgelidir, renkler karışır. Kişinin mizacına göre farklı görünebilir. İlhama karışan bu gölgeler, renkler ve mizaca göre farklı yansımalar, hakikati farklı göstereceği için, hata olabilir. Renkli bir gözlükle, renksiz bir eşyaya bakınca, renkli görünmesi gibi...

- Bazı ilhamlar, rüya gibidir. Bazı velilerin ilhamlarına tabir gerekebilir. Tevil etmeden olduğu gibi nakletmek, yanlış anlaşılmalara sebep olabilir.

Dipnotlar:

1) bk. Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Üçüncü Dal.
2) bk. Buhari, Fadâilü’s-Sahâbe, 6, Enbiyâ, 54; Müslim, Fadâilü’s-Sahâbe, 23.
3) bk. Sözler, On İkinci Söz, Dördüncü Esas.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü