"Demek, Bismillâhirrahmânirrahîm, sahife-i âlemde bir satır-ı nuranî teşkil eden üç sikke-i ehadiyetin kudsî ünvanıdır ve kuvvetli bir haytıdır ve parlak bir hattıdır." cümlesini açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Burada, Allah’ın rubbiyetinin, yani tasarruf ve terbiyesinin büyükten küçüğe doğru üç tecelli mahalline işaret ediliyor. Allah, isim ve sıfatları ile nasıl kâinatın bütününde tedbir ve terbiyede bulunuyor ise, aynı şekilde dünyada ve insanın mahiyetinde de aynı tedbir ve terbiyeyi gösteriyor.

Kâinat, Allah’ın isim ve sıfatlarının azamet ve haşmet ile tecelli ettiği bir merkezdir. Bu sebeple besmeledeki Allah lafzı bütün âlemlere bakıyor. Zira Allah lafzı bütün isim ve sıfatları ifade eden hususî ve camî bir isimdir.

Dünya, hayat sahiplerinin bir mekânı ve mahalli olmasından dolayı, besmeledeki Rahmân isminin bir tecelli merkezidir. Yani dünyada galip isim besmeledeki Rahmân ismidir; rızka muhtaç olan bütün hayat sahiplerinin tedbir ve terbiyeleri bu isme bakar.

İnsanın mahiyeti besmeledeki Rahîm isminin bir tecellî merkezidir. İnsan mahiyeti itibariyle kâinatın küçük bir modeli ve misali olduğundan, Allah’ın kâinatta azamet ve haşmet ile tecelli eden isim ve sıfatları onda da tecelli ediyor.

BismillahirRahmânirrahîm'de, Allah, Rahmân ve Rahîm olmak üzere üç isim var ve her ismin tecellisi büyükten küçüğe doğru bir tevhid mührüdür.

Allah ism-i Celili; bütün kâinattaki unsurların kendi aralarında olan yardımlaşma, dayanışma, kucaklaşma ve cevaplaşma gibi fiillerin dili ile Allah'ın birlik ve tevhid sikkesini taşır.

Rahmân ismi, dünyadaki bitki ve hayvan taifesinin tedbir ve terbiye edilmesindeki benzerlikler, birbiri ile olan uyumluluk, intizam, insicam, lütuf gibi icraatların dili ile Allah'ın dünya sahifesindeki birlik ve tevhid mührüne işaret eder.

Rahîm ismi ise; insandaki rahmet, merhamet ve şefkat gibi tecellilerin ve fiillerin dili ile Allah'ın insan mahiyetinde görünen birlik ve tevhid mührüne bakar.

Yani tevhidin üç büyük mührü; kâinat, dünya ve insan üzerine vurulmuştur. Buna şöyle bir temsil verebiliriz:

Kâinat okyanus, dünya deniz, insan ise bir avuç su olsun ve her birine kelime-i tevhid yazısını yazalım. Okyanusa çok büyük harflerle tevhid kelimesini yazdık ve altına muhteşem bir mühür vurduk. O mührü okumak için ya bütün okyanusu kuşatacak bir gözün olması ya da okyanusu ihata edecek bir mevkiye çıkılması lazımdır. Bu da herkes için mümkün değildir.

Dünyayı temsil eden denizin üstüne orta boyda harflerle tevhid yazısını yazdık ve altına mührü bastık, bunu da okumak ve ihata etmek çok zordur, küllî bir nazar lazımdır.

Ve üçüncüsü insanı temsil eden bir avuç suyun üstüne bir kelime-i tevhid yazdık, bunu herkes rahatlıkla okuyabilir ve mührü görebilir.

Bu üç mührü ve onlardaki tevhid kelimesini okumak; aşağıdan yukarı doğru olmalıdır. Yukarıdan aşağıya okumak ve görmeye çalışmak çok zordur. Bir avuç suda yazılan tevhid kelimesi ehadiyeti temsil eder, okyanusta yazılan tevhid ise vahidiyeti temsil eder.

Özetleyecek olursak; üç sikke-i ehadiyet, kâinatta, dünyada ve insandaki birlik ve tevhid mühürleridir. Bu üç ismin temsil ettiği tecelliler; tevhidin kâinat, dünya ve insan sayfalarında nuranî birer satırlarıdırlar.

"Bismillâhirrahmânirrahîm'in bir cilvesini şöyle gördüm ki: Kâinat simasında, arz simasında ve insan simasında, birbiri içinde birbirinin numunesini gösteren üç sikke-i rububiyet var."

"Biri, kâinatın heyet-i mecmuasındaki teavün, tesanüd, teânuk, tecavübden tezahür eden sikke-i kübrâ-yı Ulûhiyettir ki, Bismillâh ona bakıyor."

"İkincisi, küre-i arz simasında, nebâtat ve hayvanâtın tedbir ve terbiye ve idaresindeki teşabüh, tenasüp, intizam, insicam, lûtuf ve merhametten tezahür eden sikke-i kübrâ-yı Rahmâniyettir ki, Bismillâhirrahmân ona bakıyor."

"Sonra, insanın mahiyet-i câmiasının simasındaki letâif-i refet ve dekaik-i şefkat ve şuâât-ı merhamet-i İlâhiyeden tezahür eden sikke-i ulyâ-yı Rahîmiyettir ki, Bismillâhirrahmânirrahîm'deki er-Rahîm ona bakıyor." 1)

(1) bk. Lem'alar, On Dördüncü Lem'a, İkinci Makam.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü