"Eğer tam lâyık ve tam yerinde olan azametli ve kibriyâlı rububiyet olmazsa, o vakit her cihetçe gayr-ı mâkul ve mümteni bir yol takip etmek lâzım gelecek." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Elhasıl: Eğer tam lâyık ve tam yerinde olan azametli ve kibriyâlı rububiyet olmazsa, o vakit her cihetçe gayr-ı mâkul ve mümteni bir yol takip etmek lâzım gelecek. Lâyık ve lâzım olan azametten kaçmakla, muhal ve imtinâa girmeyi şeytan dahi teklif edemez."(1)

Ortada mükemmel bir eser varsa, bu eseri yapan sanatkarın da mükemmel olması icap eder. Zira mükemmellik ancak mükemmel birisinden çıkabilir. Eser ile eser sahibi arasında bir orantı bir zorunlu gereklilik bağı vardır.

Kainat muazzam ve mükemmel bir eserdir, bunun şahidi de fen ilimleridir. Dolayısı ile kainatı yapacak zatın sonsuz bir azamette ve kibriyada olması ve sıfatlarının da sonsuz ve mükemmel olması iktiza eder. Kör, sağır, cansız ve şuursuz olan sebep ve tabiatın kainatı yaratması, idare ve tedbir etmesi asla ve kata mümkün değildir.

Mesela, dünyamızdan bir milyon defa büyük bir galaksinin top güllesinden daha hızlı bir şekilde döndürülmesi ve belli bir yörünge içinde tutulabilmesi için muazzam bir güç ve kudrete ihtiyaç vardır.

Aynı şekilde gözle görülmeyecek kadar küçük bir atom çekirdeğinin içinde elektron ve proton parçacıkların saatte 1.000 km. hızla dönüp birbiri ile çarpışmaması, hem muazzam bir kudreti hem muazzam bir iradeyi hem muazzam bir ilmi gerektirir.

Kör, sağır ve şuursuz olan sebeplerin ve tabiatın bütün muazzam işleri çekip çevirmesi ve kainatı idare etmesi asla mümkün değildir. Çok güzel ve lüks bir uçağı, mecnun bir çocuğun tasarlayıp yaptığını iddia etmek nasıl aptallık olursa; kainat gibi muazzam bir eser ve sanatı mecnun çocuk seviyesinde olan tabiat ve sebeplere havale etmek de aynı derecede aptallıktır.

(1) bk. Lem'alar, On Üçüncü Lem'a.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü