"En mühim bir maraz-ı rûhî olduğu gibi 'şirk-i hafî' tâbir edilen riyâkârlığa, hodfurûşluğa kapı açar, ihlâsı zedeler." Buradaki “şirk-i hafi” tam olarak nedir, şirk-i hafiye giren dinden çıkar mı?

Değerli Kardeşimiz;

Şirk; Allah’a ortak koşmaktır ki, bu açık şirktir. Üç ilah safsatası, putlara tapmak da açık şirktir.

“Şirk-i hafi” ise, Allah’a gizli şirk koşmak demektir. Mesela, "Ne kadar cömert insan" desinler düşüncesi ile verilen sadaka veya yapılan hayır ve hasenat ibadet olmaktan çıkar, riya ve gösteriş olur. Oysa sadaka sadece Allah için verilmeliydi ve başka hesaplar düşünülmemeliydi. Bir kişi sadakayı; "insanlar bana iyi desinler" diye verirse, onların ilgi ve alkışını Allah’ın rızasının önüne geçirmiş oluyor ki, bu da şirk-i hafidir.

Allah’ın rızasını unutup insanların desinine ve alkışına talip olmak, riya ve gösterişte bulunmak yahut nefsin süfli arzularının peşinden koşmak şirk-i hafidir.

İnsanın kendi nefsine fazlaca güvenmesi, bütün lâtifelerini onun emrine vermesi de gizli şirke girer. Buna sadece bir tek misal: Cebbar ve Mütekebbir ancak Allah’tır. İnsan, Allah’ın kendisine bahşettiği varlığı, kuvveti, ilmi, O’nun huzurunda, O’nun kullarını ezmekte kullanırsa Cebbar ve Mütekebbir olmaya özenmiş ve gizli şirke girmiş olur.

Resulûllah Efendimiz (asm), “Felak” için şöyle buyurmuştur:

“Cehennemden bir zindandır, onda cebbarlar, mütekebbirler hapis olunur ve cehennem ondan Allah’a sığınır.”(1)

İslâm, tevhid dinidir. Bu kâinatın Sahibi ve Mâliki birdir. Her hayır, ancak O’nun hazinesindedir. İslâm, ne ışık için güneşe, ne tahıl için tarlaya, ne de serveti için zengine aşırı ölçüde minnettar olunmamasını ders verir. Herkes ve her şey, sadece birer sebep, birer vesiledir. Bütün nimetler, arz ve semanın Rabi’nden geliyor.

Üstad Hazretleri riyanın şirk-i hafi olduğunu söyler. Allah’a inanan bir kimsenin başkalarının teveccühüne can atması, onlara gösteriş yapması, alkışlarını beklemesi, Allah’ın rızası yerine halkın beğenmesine talip olması şirk-i hafidir.

Şirk-i hafinin başka şekilleri de var. Sebeplere olduğundan fazla önem vermek, özellikle insanlar hakkında; “O olmasaydı mahvolurdum, şunun yardımı olmasaydı acımdan ölürdüm” gibi ifadeler de şirk-i hafiye girer. Hâlbuki bütün mülk Allah’ın olduğu gibi, bütün hayırlar da O’nun elindedir, sebepleri de yaratan O’dur, onlardan çıkan neticeleri de.

Allah, ışığı güneşle gönderdiği gibi, meyveyi ağaçla, sebzeleri  toprakla, balı arıyla, balıkları  denizle gönderiyor. Bazı nimetlerini de diğer insanların eliyle gönderiyor. Mesela, şifayı doktorun eliyle veriyor. Bunu böyle düşünmeyip de,  “Falan doktor olmasa babam ölmüştü.” diyen adam Şafi isminde Allah’a ortak koşmuş oluyor. 

İnsanın amelleri sadece Allah’ın rızasını kazanmak için olmalıdır. Şayet amellere başka bir maksat ve bir riya girerse, o amel Allah için olmaktan çıkar, makbul olmaz ve bir ehemmiyeti kalmaz.

Riya, gösteriş, desinler, şöhret hırsı gibi şeyler gizli şirkin çeşitleridir ve insanı felakete sürükleyen manevî hastalıklardır. Bu manevî hastalıklar her ne kadar küfür ve inkâr olmasalar da ona kapı açar. Ömrü riya ve desinlerle geçen insanların imanını kaybetme tehlikesi daha yüksektir. Üstadımızın ifadesi ile “her günah içinde küfre giden bir yol vardır.”

(1) bk. Deylemi, 3/217; Kenzu’l-Ummal, h.no:2954. (Rivayetin zayıf olduğu söylenmiştir. bk. Şevkani, 5/640-641)

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü