"Hâcât-ı zaruriye" ile "Hâcât-ı gayr-ı zaruriye" kapsamına neler girer? Otomobil, telefon gibi ev eşyalarının durumu nedir? İsraf ve iktisatta ölçümüz ne olmalıdır?

Değerli Kardeşimiz;

Üstadımız şu cümlelerle bize birtakım ölçüler vermektedir:

"Böyle zamanda tereffühte izn-i şer'î bizi muhtar bırakmaz. Lezâiz çağırdıkça 'Sanki yedim.' demeli. 'Sanki yedim.'" düstur eden, bir mescidi yemedi."(1)

İnsan dünya lezzetleri çağırdıkça "sanki yedim" demeli, tasarruf ederek servetini hayırlı işlerde kullanmayı düstur yapmalıdır. Nitekim bunu düstur edinen bir zât, tasarruf ederek İstanbul’da bir mescit inşa etmiştir. Meşru da olsa lezzetler gelip geçicidir, fanidir, ânidir. Lakin hayırlı işler, sadaka-i cariye hükmünde olduğundan ebedîdir.

"Şimdi ise ekseri açlığa düştü kaldı. Telezzüze ihtiyar izn-i şer'î kalmadı."

İnsanların ekserisi sefalet içinde yaşarken, az bir kısmı teşkil eden zenginlerin lüks içinde yaşamaları ve aşırı derece israf etmeleri caiz değildir.

"Sevâd-ı âzam, hem ekseriyet-i mâsumun maişeti basittir. Tagaddî besâtetiyle onlara tâbi olmak, bin kere müreccahtır, ekalliyet-i müsrife, ya bir kısım sefiye tagaddîde tereffüh noktasında benzemek."(2)

Sevad-ı azam, insanların ekserisinin hayat seviyesi demektir. Yani insanların ekseriyetinin hayat seviyesi nasılsa, bizim de bu seviye içinde yaşamamız tavsiye ediliyor. İnsanların hayat seviyesi düşükken, yani fakirken; lükse kaçmak ve israfa girmek doğru olmaz.

Ama insanların ekserisi maddî bakımdan iyi bir noktaya ulaşmış ise; yine israf etmemek şartıyla her türlü meşru lezzeti tatmakta bir mahzur yoktur.

Netice olarak; insanların umumî hayat ve maişet seviyesine elden geldiği kadar uymak gerekiyor.

Otomobil, çamaşır makinesi, buzdolabı, telefon, halı gibi şeyler, günümüzün zaruri ihtiyaçları olduğu için, bunları almak israf kapsamına girmez. Lakin bu hususta da aşırıya kaçmamak ve ölçülü olmak gerekir. Bütçemizi sarsmadan, maddî sıkıntıya girmeden ve faiz gibi haramlara bulaşmadan her türlü nimetten faydalanabiliriz.

Eski zamanları mukayese ederek, günümüzün temel ihtiyaçlarını israf saymak pek makul bir yaklaşım tarzı değildir. İsrafın bu kısmı zamana, mekâna ve kişiye göre farklılık arz edebilir. Lakin lüks yaşamak ve aşırı harcamak her zaman israftır, bunu tevil etmek kabil değildir.

Ne yazık ki, desinler, özenti ve gösteriş sebebiyle alınan pahalı eşyalar ve yapılan lüzumsuz harcamalar birçok aileyi sıkıntıya sokmaktadır.

Dipnotlar:

(1) bk. Sözler, Lemeât.
(2) bk. age.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü