"Hakikat nazarında zulümdür... Hikmet nazarında zulümdür..." Hakikat ve hikmet nazarında ne demektir; farkı nedir?
Değerli Kardeşimiz;
Hakikat; lügatte “hakiki, sabit ve doğru olmak, gerekmek; bir şeyi tahakkuk ettirmek” gibi manalara gelen ḥaḳḳ kökünden türetilmiştir (bk. et-Ta’rîfât, "el-ḥaḳīḳ")
Müslümanların saadet ve mutluluğunun hakikati ancak birbirlerini kardeş görmekten, muhabbet etmekten ve dostane münasebetler kurmaktan geçer.
"Hakikat"in muhtemel diğer bir manası ise, sadakat ve doğruluktur. Yani hakka ve adalete sadık bir insan, kardeşinin bir iki hatasından veya sıfatından dolayı diğer güzel hasletlerini görmemezlikten gelemez, inkâr edip ona düşmanlık edemez. Doğruluk ve sadakat bunu gerektirir.
Uhuvvet Risalesi'nde, kin ve adavetin hakikat ve hikmet nazarında zulüm olduğu ifade edilmektedir.
Hakikat nazarıyla bakmak, adavet, kin ve hasedin hak ve hukuk nazarından zararını değerlendirmektir. Üstadımız; hak ve hukuk açısından, kin ve adavetin müminler arasında nasıl bir zulme vesile olduğunu, sefine misaliyle harika bir şekilde izah etmiştir.
Hakikat noktasında, müminin mümine kin ve adavet beslemesi büyük bir zulümdür. Yani mümin böyle bir muameleyi, hakikat ve hak açısından hak etmiyor. Çünkü mümin kardeşimize kin ve adavet etmemize sebebiyet veren haller ve sıfatlar, hem azdır hem de zayıftır. Buna mukabil muhabbet ve şefkat etmemizi icap ettiren sebepler ve sıfatlar ise, hem çoktur hem de kuvvetlidir. O halde, beğenmediğimiz zararlı ve menfi sıfatlar için, o müminin iman, İslâmiyet ve insaniyet gibi sıfat ve hasletlerini reddetmek, kabul etmemek veya mahkûm etmek, hak ve hakikat noktasından yanlış olduğundan zulümdür.
Hikmet nazarında, mümine kin ve adavet beslemek de ayrı bir zulümdür.
Buradaki mana ise, bir mümine adâvet beslemenin hiçbir faydasının olmadığıdır. Yani mümine, kin ve adâvet beslemek, hikmetsiz, ibretsiz, faydasız, menfaatsiz ve maslahatsızdır.
Zira mânen kusurlu ve yaralı bir kardeşimize, düşmanlık etmek değil, ona şefkatli bir hekim gibi yaklaşıp, lütufla ıslâhına çalışmak, hastalığını tedavi etmek hikmetin icâbıdır. Çünkü hikmetle bakış hastayla değil, hastalıkla mücâdeleyi icap ettirir. Bu ise; hastalıklarla mücadele etmek, hastaya karşı da şefkatle ve merhametle yaklaşmak demektir.
Bir doktor, hastaya değil, hastalığa düşmandır, onun tedavisine çalışır. Tedavi için gelen kişiyi niçin hastalandın diye azarlamaz.
Ayrıca uzun süre devam eden küskünlük ve düşmanlıklar, uhuvveti ciddi manada bozar, inatlaşmaya götürür. Hatta telafisi mümkün olmayan derin yaralar açabilir. Bu da maslahatsız ve hikmetsiz bir davranıştır.
Müminler bir binanın taşları gibidir. Bunlar birbirlerine dayanmakla ancak ayakta kalabileceklerdir. Bunların birbirleriyle didişmeleri düşmanlarına karşı zayıflamalarına vesile olur. Bu nedenle müminlerin dostça davranmaları hikmeten zaruridir ve şarttır.
Demek ki mümine karşı kin ve adavet besleme; Birinci Vecih'te, hukuk, hak ve hakikat nokta-i nazarından zulümdür. İkinci Vecih’te ise hikmet açısından, faydasız, maslahatsız ve menfaatsiz olduğundan, ayrıca bir zulümdür.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
