"Hamele-i Arş" ne demektir?
Değerli Kardeşimiz;
Allah Teâlâ'nın arşı taşımakla vazifelendirdiği sekiz müekkel melek vardır. Arşın mahiyetini bilmediğimiz gibi, bu meleklerin arşı taşıma keyfiyetini de bilemiyoruz.
"Gök yarılmış ve o gün bitkin bir hale gelmiştir. Melekler onun çevresindedir. Ve o gün Rabbının Arş'ını, onların da üstünde sekiz tanesi yüklenir." (Hâkka Suresi, 69/16, 17).
Bu ayette ifade edilen hâdise müteşâbihdir. Meleklerin Arşı yüklenmeleri; onların koruma ve organizasyon ile görevli olduklarını, mecazî olarak bildirmeden ibarettir. Veyahut Arş sahibi olan Allah’a yakınlıklarına da ima olabilir. Bu melekler "Subhanallahi ve bihamdihi" diyerek Arş'ı tavaf ederler.
Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:
"Size arşı taşıyan meleklerden bahsetmem konusunda bana izin verildi. Onlardan her birisinin kulak memesi ile boynunun arasındaki mesafe yedi yüz yıldır."
[Ebû Dâvûd Sünne,1: Abdullah b. Amr "Arş'ı taşıyan melekler sekiz tanedir" der. Sa'id b. Cübeyr âyetteki "sekiz melek" ifadesini, sekiz saf melek olarak tefsir etmiştir. Bu meleklere Allah Teâlâ’ya yakın ve meleklerin efendileri olmalarından dolayı Kerûbiyyûn melekleri denilir. İbn Abbâstan nakledilen bir rivâyete göre Kerûbiyyûn melekleri, sekiz bölümdür. Onlardan her bir cinsinin insan, cin, şeytan ve melek gücü kadar gücü vardır. (İbn Kesîr, Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azîm, VIII, 239)].
"Arşı taşıyanlar ve çevresinde bulunanlar Rablarını hamd ile tesbih ederler, ona inanırlar ve müminlerin bağışlanmasını isterler. Rabbımız ilim ve rahmetle her şeyi kuşattın; tövbe edip senin yoluna uyanları bağışla ve onları cehennem azabından koru." (Mü'min Suresi, 40/7).
Bu ayetin tefsirinde İbn Kesîr; "Allah Teâlâ, arşı taşıyan dört mukarrebûn melek ile onların çevresindeki Kerûbiyyûn melekleri'nin ALLAH'ı tesbihle Rablerine hamdettiklerini haber verir" der. Bu âyete dayanılarak, meleklerin sayısının dört olduğu iddia edilmiştir. (bk. İbn Kesîr, a.g.e. VII / 120).
Hasan-ı Basrî, Hamele-i Arş meleklerinin sayısının sekiz mi sekiz bin mi olduğunun; ancak ALLAH tarafından bilinebileceğini söyleyerek, meseleyi Allah Teâlâ’nın ilmine havale eder. Sa'lebî'nin rivâyet ettiği bir hadîste Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:
"Hamele-i Arş şu anda dörttür, Kıyamet günü ALLAH onları bir dört melekle daha kuvvetlendirir, böylece sekiz olur." (Kurtubî, el-Cami'u fî-Ahkâmi'l-Kur'ân, XII, 266).
İslam âlimleri, arş ve kürsî isimlerinin mecaz ve teşbih yönü olduğunu ifade etmekle birlikte, bu âlemlerin mevcut olduklarına da bilhassa dikkat çekerler. Bu hususta şu güzel misali de vererek bizi ikaz ederler. Nasıl Kâbe'ye beytullah yani "Allah’ın evi" denilmesi mecazdır; ama Kâbe'nin varlığı da bir hakikattir. Arş ve kürsîyi de böyle değerlendirmek ve mahiyetlerini de anlaşılmaz olarak bilmek en istikametli yol olsa gerek.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
