"İbadatın bütün envaına müstaid bir fıtratta yaratıldığı için, bütün kemalatın tohumlarına cami bir istidat verilmiştir. " cümlesini açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Her bir varlığın, vazifesini eksiksiz yerine getirmesi onun ibadetidir. Azalarından, hücrelerine, akıl ve kalbinden his dünyasına kadar her şey Allah’ın insana bir ihsanıdır. Bunların her birinin kendine mahsus ayrı ibadeti vardır. İnsan bunları yerinde kullanmakla onların ibadetlerine iştirak etmiş olur. Mesela, gözün görmesi onun ibadetidir. İnsanın bu gözle Kur’ân okuması, o ibadeti kemale erdirir. Çekirdek hükmündeki o fıtrî ibadet, büyük bir ağaca inkılap etmiş olur.

Diğer taraftan, Allah’a ibadet konusunda insanın mahiyeti çok câmidir; ibadetin bütün nevilerini yapacak bir istidada sahiptir. Melekler bu noktada insana yetişemezler.

Melekler gibi, insan da ilahi eserleri tefekkür eder, Rabbine secde eder, her emrini yerine getirir. Ama insanın yapıp da meleklerin yapamadığı birçok ibadet vardır. Mesela, oruç tutmak, zekât vermek, İslam’ın hükümlerine göre ticaret yapmak, İslam’ın harp hukukuna riayet etmek, aile yuvasını İslam’ın esaslarına göre kurmak, çocuklarına Kur’an ahlakını benimsetmek gibi nice ibadetler vardır ki, bunlar melekler için söz konusu değildir.

Dokuzuncu Söz’de şöyle buyrulur:

“Namaz dahi, bütün ibadatın envaını şamil bir fihriste-i nuraniyedir ve bütün esnaf-ı mahlukatın elvan-ı ibadetlerine işaret eden bir harita-i kudsiyedir.”

“Bütün ibadatın envaı” ifadesi, bir cihetiyle, meleklerin muhtelif ibadetlerini hatırlatır. Meleklerin bir kısmı daima kıyamda, bir kısmı daima rükûda, bir kısmı ise her an secde halindedirler. İnsan, namaz kıldığında bu üç nev’i ibadeti de yapmış olur. Bir kısım melekler de mahlûkatın ibadetlerini temsil ederler. Mahlûkatı tefekkür eden bir mü’min de bir bakıma o melekleri hatırlatmaktadır.

Diğer taraftan, namazda oruç, hac ve zekât ibadetlerinin de küçük birer misali vardır. Kıbleye müteveccih olmak haccı hatırlatır, namaz boyunca yiyip içmemek bir nevi oruç tutmaktır. Namazda elbisenin yıpranması mali bir ibadet olan zekâtı temsil eder, namaza ayrılan vakit de o günün zekâtı gibidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü