"İblisi ilzam, şeytanı ifham, ehl-i tuğyanı ıskat eden,.." cümlesine binaen; "iblis" ve "şeytan" arasındaki fark nedir?

Değerli Kardeşimiz;

İblis: “Hayırdan son derece ümitsiz olan, Allah’ın rahmetinden umudunu kesen” demektir.

“İblis nedir?” sualine eski düşünürlerin birçoğu; "İblis’in asıl adının Azâzil olduğu, meleklerin içinde kalıp onların ileri gelenlerinden biri iken, Hz. Âdem’e secde etmediği için Allah’ın rahmetinden uzaklaştırıldığı" şeklinde bir açıklama getirmişlerdir.

İblis, bir nevi şeytan ordusunun kumandanı ve atası hükmündedir. Aynı zamanda iblis cinlerdendir, yani cin taifesindendir.

“Şeytan”; lügat manası olarak “Hak’tan uzak olan” demektir. Istılah olarak ise, hakka ve akla aykırı hareket eden her türlü kişi, güç ve müessesenin müşterek adıdır. Aslında şeytan kötülüklerin ve şerrin müşterek ve umumi bir adıdır. Bu kötülük ve şerrin kumandanı ve atası da yukarıda beyan edildiği gibi cin taifesinden olan iblistir.

Demek ki, “İblis, şeytandır, lakin her şeytan iblis değildir.” Bu da iblis ile şeytan mefhumunun farkına işaret ediyor.

Her insana musallat olan şeytan, cinlerden bir şeytandır, lakin bazısı bazısından daha kuvvetli ve çetin olabilir. Elbette Üstad Hazretlerine musallat olan şeytan daha büyük ve daha hileci olması gerekir. Bu sebeple herkesin manevi kuvvetine göre bir şeytan musallat olur.

Şeytanlar cin sınıfından olduğu için dumansız bir ateşten yaratılmışlardır; fıtrat ve mizaç olarak latif ve nurani varlıklardır, maddi ve kesif değildirler. Bu sebeple insanın damarlarında ve kalbinde rahatlıkla dolaşabilirler.

Şeytanlar içinde insanlar da olabilir. Bu yüzden birçok yerde Üstad Hazretleri, "insi ve cinni şeytan" tabirini kullanıyor. Demek burada "İblisi ilzam" ifadesi; şeytanların atası olan Azazile, "şeytanı ifham" tabiri de diğer insi ve cinni şeytanlara işaret ediyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü