"İfrata müstaid olanlar tefrite de kabil oluyor." Ne demektir, somut örnekle izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
“... İfrata müstaid olanlar tefrite de kabil oluyor.”(1)
İfratın varacağı son nokta, ifratın zıddı olan tefrittir. İfrat ortalamanın üstü, buna aşırılık da deniliyor. Tefrit ise, ortalamanın altında kalmak anlamına geliyor.
Mesela, on kilometre bir koşu yapılacak.
Üç atletten birisi mesafe uzun olduğu için ortalama ve normal bir tempo ile koşuyor ta ki hedefe varabilsin.
Diğer atlet ise, ifrat seviyesinde yani çok aşırı hızlı bir şekilde koşuyor.
Bir diğeri de tefrit denilecek şekilde, nerede ise hiç koşmayacak kadar yavaş adımlarla ilerliyor.
İfrat seviyesinde koşan atlet belli bir süre sonra tıkanıp tamamen koşamaz hale geliyor, yani tefrit durumuna düşüyor. Demek ifratın varacağı son nokta tefrit oluyormuş.
Hedefe varmak ancak vasat (ortalama ve dengeli) hareket etmekle mümkündür. Bu ölçü hayatın her alanında geçerli bir ölçüdür.
Mesela, ifrat derecesinde oruç tutan birisi, en sonunda tefrite düşüp oruç tutamaz hale gelir. Ama gücü ve takati ölçüsünde oruç tutan birisi, oruç konusunda ömrü boyunca istikrarlı bir tablo çizer.
İnsanın kaldıramayacağı yükün altına girmemesi gerektiği gibi, kaldırabileceği yükü de taşıması gerekiyor. Kaldıramayacağı yükün altına girmek ifrat, kaldırabileceği yükten kaçınmak tefrit, kaldırabileceği yükü taşımak da vasat oluyor.
Üstadımızı ifrat ile tefritin ikisinin de tehlikeli ve yanlış olduğunu, ifratın daha kabahatli olduğunu şöyle ilan ediyor:
"... ifrat gibi tefrit de muzırdır, belki daha ziyade. Fakat ifrat, tefrite sebep olduğundan, daha kabahatlidir." (2) *
Dipnotlar:
(1) bk. Asar-ı Bediyye, Makaleler, Makale-4, s. 562.
(2) bk. Muhakemat, Birinci Makale, Üçüncü Mukaddeme.
* "İfrat gibi tefrit de muzırdır, belki daha ziyade. Fakat ifrat, tefrite sebep olduğundan, daha kabahatlidir." Bu cümleyi açıklar mısınız?
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü