"İnsanın sermayece en âlâ hayvandan elli derece yüksek olduğu halde, en ednasından elli derece aşağı düşmesi..." Mukayeseyi izah eder misiniz? Ayrıca; elli derecelik nisbet neye göredir?
Değerli Kardeşimiz;
Burada “elli” rakamı, “çokluk ifade etmek üzere” kullanılmıştır. Bir başkası da kullanılabilirdi. Şu var ki, Arapçada çokluklar “yetmiş, yedi yüz, yedi bin” ile ifade edilirken Türkçede genellikle “elli kat, yüz kat, bin kat” diye ifade edilirler. Üstad Hazretleri, eserlerinde, her iki tarzı da kullanmıştır.
"Elli kat aşağı" ile "elli kat yukarı" arasındaki mesafe “yüz kat” eder.
İnsanla hayvan arasındaki bu derece farkına, yüzlerce misal verilebilir. Sadece bir tanesini vermekle yetinelim:
Çayırda otlayan bir hayvan ve ona nezaret ederken ekmeğini yiyen bir çobanı düşünelim. O hayvan, açlığının sevkiyle otları büyük bir zevkle koparıp yerken, sadece, onların kendine faydalı bir rızık olduğunu ilhamla bilir. Bunun ötesinde çok şeylerin cahilidir. Zira istidat ve kabiliyeti, bunları ölçüp tartacak zenginlikte değildir. Meselâ, o çayırın yeşermesi için baharın geldiğini, baharın gelmesi için dünyanın kendi etrafında aylarca döndüğünü, keza dünyanın eğiminin mevsimlerin husulü için bir sebep kılındığını, semadan yağmurların yağdığını, o yağmurların denizlerden buharlaşma yoluyla yaratıldığını, rüzgârın onları taşıyıp buralara kadar getirdiğini ve daha böyle nice tabiat şartlarını bilmediği gibi, yediği otun midesine gittiğini, orada hazmedildiğini, o otun bir süre sonra kan, et, kemik, deri, yün v.s. haline geldiğini de bilmez. Keza, otladığı çayırın hangi köye, hangi kasabaya, hangi ülkeye ait olduğunu da bilmez.
Böyle sayısız diyebileceğimiz kadar bilgisizlikler içinde otunu rahatlıkla yer ve kendine mahsus tesbihini eda eder.
Onun câhili olduğu bütün bu hakikatleri insan bilmektedir; daha doğrusu, “bilme istidadına” sahiptir. Bu kabiliyetini yerinde kullanıp kullanmadığı ayrı bir konudur. Yerinde kullanıldığı taktirde, bu ilim, onu imana, marifete ve muhabbete götürür.Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
