Mahlukatın yaratılmasındaki intizamat ve tanzimatın ispat ettiği şuunat hikmet-i tammenin biraz daha izahını yapar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Önce şuûnât mefhumu üzerinde kısaca duralım:

Üstad Hazretleri eşyanın yaratılmasında ve tefekkür edilmesinde Zat, şuunât, sıfat, ef’al ve esma sıralamasını yapar. Allah’ın bir şeyi yaratmayı dilemesinin ilk merhalesi o şeyle alakalı şuûnâta taalluk eder. Şuunât, ilahi sıfatları icraya ve tecelliye sevk eder. Bu sevk ile yaratılacak şeyin mahiyetine göre ilahi fiiller icraat gösterirler ve sonunda o şeyin yaratılmasıyla da esma tecelli eder.

Üstad Hazretleri insan mahiyetinin "sıfat ve şuunât-ı İlahiyenin bir mikyası" olduğunu beyan etmesinden hareketle şöyle bir misal verebiliriz:

İnsan bir muhtacın hâline acıyıp şefkat gösterdiğinde, ona yapılacak yardımın da ilk adımını atmış demektir. Bu acıma ve şefkat şuunâta misaldir. Sonra yardım yapmayı irade eder ve kudretini sarf ederek gerekli yardımda bulunur. İşte bu irade ve kudret sıfatlarını harekete getiren şefkat ve merhamet olmuştur.

Bu konuda en mühim misal şu hadis-i kudsidir:

"Ben gizli bir hazine idim, bilinmeye muhabbet ettim ve mahlukatı yarattım." (Acluni, Keşfü'l- Hafa, II, 132)

İşte yaratma fiilini icraya sevk eden “bilinmeye muhabbet” olmuştur, bu ise ilahi bir şe’ndir. İkinci safhada irade, kudret ve sair ilahi sıfatlarla mahlukatın yaratılması tahakkuk etmiştir.

Zat, şuunât, sıfat,.. sıralamasına şöyle de bakabiliriz: Rububiyet, hakimiyet, rezzâkiyet, malikiyet,.., şuunât-ı İlahiyedendirler. Mesela, terzik yani rızıklandırmak fiildir, Rezzâk (rızık verici) isimdir, rezzâkiyet (rızık verici olma) ise şuunâttandır. Hiçbir rızık yaratılmadan da Allah’ın rezzâkiyeti vardı. Bunu tezahür ettirmek dilediğinde sıfatlarının icrasiyle rızıkları yarattı ve Rezzâk ismini tecellî ettirdi.

Konumuza dönecek olursak:

Hikmet sahibi olmak, inayet, rahmet, kerem şuunât-ı İlahiyedendirler. Bu şuunât ilahi sıfatları icraata sevk etmiş ve sonunda iâşe-i umumiye ortaya çıkmıştır.

Bu derste, önce şuunât-ı İlahiye dikkat çekilmiş ve sonra bunlar ilahi isimlerle irtibatlandırılmıştır. Hülasa olarak arz edelim:

"O hikmet-i âmme, bizzarure bir Hakîmi gösterir."

"O inayet-i tamme, bizzarure inayetkâr bir Hâlık-ı Kerîmi gösterir."

"O rahmet-i vâsia, bizzarure bir Rahmân-ı Rahîmi gösterir."

"Rızka muhtaç zihayatların layık ve mükemmel bir tarzda iâşeleri,… , bizzarure bir Rezzâk-ı Kerîmi gösterir."

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü