"Mebde’" ve "mead" ne demektir; izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Kelâm ilmi; "Allah’ın Zât ve sıfatlarından, mebde ve mead itibariyle mümkinâtın hallerinden İslâm kanunu üzere bahseden bir ilimdir" diye tarif edilir.

Mebde', başlangıç, mead ise dönüş ve varış yeri demektir. Her şeyi yaratan Allah’tır, ayrıca ölümle hayat bütünüyle son bulmayacak, dünyanın peşinden ahiret gelecektir.

Bütün mümkinatın, varlıklarında dayandıkları zât, varlığı zâtının muktezâsı ve vâcibü'l-vücûd, yani varlığı kendi zatından, ezelî, ebedî ve olmaması muhal olan Cenab-ı Hakk'a; "Mebdeü'l-mümkinât ve mebdeü'l- âlem" yani “varlıkların ve âlemin mebdei” denilmiştir.

Kur'an-ı Kerîm âyetlerinde mebde, meâda delil olarak zikredilir. Yani insanı ilk defa yaratmaya kâdir olan Allah, elbette onu tekrar diriltmeye kadirdir.

Mesela şu âyete bakalım:

“Başlangıçta yaratmayı yapan, sonra onu iade edecek olan O’dur. Bu, O’na daha kolaydır.”(1)

“Daha kolaydır.” ifadesi, insanların kudretine ve usûllerine kıyasladır. Yoksa Allah için “daha kolay” yoktur, hepsi kolaydır.(2)

Vâcib-ül Vücûd’a nisbetle azla çoğun, zerre ile şemsin yaratılması arasında hiçbir fark yoktur.

“Cenneti hâlk etmek, bir bahar kadar kolaydır. Bir baharı icad etmek, bir çiçek kadar rahattır.” (Mektubat)

Bahar geldiğinden bir ağacın bütün çiçekleri sırayla değil birlikte açarlar. Bir tek çiçeğin açmasıyla yüzlerce çiçeğin açması arasında, kolaylık yahut zorluk yönünden, bir fark yoktur.

Ayrıca mebde’ dünya, mead ise ahiret mânasınadır.

Dipnotlar:

(1) Rûm, 30/27.
(2) Beydâvi, II, 758.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü