"Mürebbi" ile "Rab" ne demektir?
Değerli Kardeşimiz;
"Rab" kelime olarak sahib, malik, seyyid besleyen, yetiştiren, terbiye eden (mürebbi – mürebbiye) gibi manalara geliyor.
Rab, bütün mahlûkatı ve mevcudatı var eden, her türün vasıflarını belirleyen, onlara, varlıklarını idame ettirecek bilgiyi öğreten manasında Cenab-ı Hakk’ın bir ismi ve sıfatıdır.
Cahiliye devrinde putlara da rab denilirdi. Arapçada rabbü'l-mal; mal sahibi, sermaye sahibi, rabbü'd-dar ise; ev sahibi, üvey baba, rabbe, üvey ana şeklinde de kullanılmaktadır.
Burada mürebbi kelimesi daha ziyade rabb kelimesinin besleyen, yetiştiren, terbiye eden manasını ifade etmektedir. Rabb kelimesi umumi ve ihatalı bir mefhum iken, mürebbi yani terbiye eden kelimesi, daha hususi bir manayı ifade ediyor. terbiye etmektir.
Râgıp el-İsfahânî kelimeyle ilgili özetle aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur:
"Asıl anlamı terbiye etmek, yetiştirmektir. Bu da bir şeyi olgunluk derecesine ulaşıncaya kadar aşama aşama inşa etmek demektir. Çoğulu أَرِبَّة (errabiye) ve رُبُوب (rûbûb) şeklindedir. Buluta رَبَابٌ (rabâb) denir. Bu ismin verilmesi bitkiyi yetiştirmesi dolaysıladır."(1)
Muhammed Esed mealinde bu kelimeyi şöyle açıklar:
"Arapça Rab kelimesi, başka bir dilde tek bir terim ile kolayca ifade edilemeyecek kadar geniş ve girift bir anlamlar demetini kapsar. Bu ifade, bir şeyin sahipliği ve bunun gereği olarak o şey üzerinde otorite iddiasında bulunma ve bir şeyi başından sonuna kadar kurma / oluşturma, sürdürme ve besleme kavramlarını içerir. Bu çerçevede bir aile reisi, rabbu'd-dâr / evin efendisi olarak adlandırılır, çünkü ailesi üzerinde bir otoriteye sahiptir ve onun idamesinden sorumludur. Aynı şekilde, karısı da rabbetu'd-dâr / evin hanımı olarak çağırılır. Belirtme takısı (harf-i tarif ) olan el ile başladığında rabb, Kur’ân'da, özellikle bütün kâinatın yegâne besleyicisi ve idame ettiricisi -hem objektif, hem de kavramsal olarak- ve dolayısıyla her türlü otoritenin nihaî kaynağı olan Allah için kullanılır."(2)
Dipnotlar:
(1) bk. Râgıb el-İsfehânî, Müfredât, 1. Baskı, İstanbul, Çıra Yayınları, 2006, c. 1, s. 466-468.
(2) bk. Muhammed Esed, Kur’ân Kavramları, 1. Baskı, İstanbul, İşaret Yayınları, 2016, s. 265.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
