"Mürur-u zaman istedi, medeniyet çabaladı, Hristiyanlık da çalıştı... Ey birader misali! Zaman böyle gösterdi. O ikiz iki dehâ öküz gibi reddetti..." İzah eder misiniz, neden "öküze" benzetiliyor?
Değerli Kardeşimiz;
"Şimdi buna dikkat et: Eski Roma, Yunanın iki dehâsı vardı; bir asıldan tev'emdi. Biri hayal-âlûddu, biri maddeperestti."
"Su içinde yağ gibi imtizaç olamadı. Mürur-u zaman istedi, medeniyet çabaladı, Hristiyanlık da çalıştı. Temzicine muvaffak hiçbiri de olmadı."
"Her biri istiklalini filcümle hıfzeyledi. Hatta el'an âdeta o iki ruh, şimdi de cesetleri değişmiş. Alman, Fransız oldu."
"Güya bir nevi tenasuh başlarından geçmişti. Ey birader misali! Zaman böyle gösterdi. O ikiz iki deha öküz gibi reddetti. Temzicin esbabını."
"Şimdi de barışmadı. Madem onlar tev'emdi, kardeş ve arkadaştı, terakkide yoldaştı. Birbiriyle döğüştü; hiç de barışmadılar." (Sözler, Lemeat, Bir meclis-i misalîde, şeriatle medeniyet-i hazıra, ...)
Eski Roma ve Yunan medeniyetinin birisi hayali esas alan mitolojik, diğeri aklı esas alan tabiatçı olmak üzere iki ekolü, iki okulu vardır. İkisi bir rahimden çıkan ikizler gibidir. Nasıl yağ su ile birleşemez ise, şu iki ekol de birbiri ile asla imtizaç edemez ve edememiştir.
Hristiyanlık döneminde de bu iki ekol, kendini farklı bir kimlik ve elbise ile devam ettirdiler. Her iki ekol de kendi esasını muhafaza etti, bu ta günümüze kadar gelmiştir. Günümüze kadar olan bu gelişi Üstad Hazretleri tenasuha, yani reenkarnasyona benzetiyor. Bu medeniyetlerin ruhu aynı kalmış, sadece ceset ve elbiseler farklılaşmış.
"Su içinde yağ gibi imtizaç olamadı. Mürur-u zaman istedi, medeniyet çabaladı, Hristiyanlık da çalıştı. Temzicine muvaffak hiçbiri de olmadı."
Su ile yağın imtizaç etmemesi gibi, bu iki ekol de imtizaç edemedi. Zamanın geçmesi birbirine yakın olan düşünceleri yaklaştırdığı hâlde, bunlarda muvaffak olamadı. Medeniyet birbirinden ayrı fikirleri yaklaştırdığı hâlde o da başaramadı. Hristiyanlık hepsinin ortak dini olduğu, dinlerin de kültürleri birleştirici rolü olduğu hâlde o da bunu yapamadı.
Bu iki ekolün imtizaç edememesini ya da etmemekteki inadını; Üstad Hazretleri biraz da müstehzi bir şekilde öküze ve onun darb-ı mesel olmuş inadına benzetiyor...
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
