Mutezile mezhebi nasıl doğmuştur ve Ehl-i sünnet’ten ayrılma noktaları nelerdir?
Değerli Kardeşimiz;
Bir kişi Hasan-ı Basri Hazretlerinin yanına gelerek, "Günah-ı kebairi işleyen hakkında siz ne diyorsunuz? Bir kısmı tekfir ediyor, bir kısmı iman olunca zararı olmaz diyorlar." diye sorar. O daha cevap vermeden, Vasıl b. Ata, "Ne mü’mindir, ne de kâfir." der. Sonra kalkar, meclisin içinde bir köşeye çekilir. Hasan-ı Basri, "Vasıl bizden itizal etti (ayrıldı)." der. Bu “itizal” kelimesinden dolayı, bu yeni ekole "mutezile" adı verilmiştir.
Mutezile fırkasının Ehl-i Sünnet inancından ayrıldıkları hususlar:
1. Cenab-ı Hakk’ın sıfatlarını kabul etmezler.
2. Kaderi inkâr ile küfür, şer, zulüm ve sair isyanları Rabb-i Celil’in takdir buyurmadığını ve yaratmadığını iddia ederek, “Kul, fiilinin hâlıkıdır (yaratıcısıdır).” derler.
3. Küfür ile iman ortasında üçüncü bir mertebenin daha bulunduğuna inanırlar. Onlara göre, büyük günahları işleyen bir kimse, iman ile küfür arasında kalır, ne mü’min, ne de kâfir olur.
4. Cemel ve Sıffîn muharebelerinde iki taraftan birinin mutlaka haksız olduğunu ve tayin etmemekle birlikte, bu haksız tarafın fasık olduğunu ileri sürerler.
5. Bu ekolün mensupları aklı esas kabul ederler. Akıllarının almadığı sahih hadisleri inkârda bir sakınca görmezler. (Zehebi, Muhammed Hüseyn, Et-Tefsir ve'l-Müfessirun, Daru İhyai't-Türasi'l-Arabi, Beyrut, ts, I, 373)
6. Rüyetullahı reddederler.
7. "Kur’an mahluktur." derler.
8. Kaderi inkâr ederler.
9. "Allah, -haşa- beşer ve hayvanların fiillerinin Halıkı değildir." derler. (Bağdadi, Hatib, El-Fark beyne'l-Fırak, Mektebetu Daru't-Türas, Kahire, s. 114-115)
Ehl-i sünnet âlimleri bu fikirleri dolayısıyla Mutezileyi; “doğru yoldan sapan” manasında “ehl-i dalalet” fırkalarından saymış, bazıları da küfürlerine hükmetmemişlerdir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü