"Nasıl ki bin ve on çekirdeği bulunan bir zat, o çekirdekleri toprak altında bir muamele-i kimyeviyeye mazhar etse, ondan on tanesi ağaç olmuş, bini bozulmuş..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"... Nasıl ki bin ve on çekirdeği bulunan bir zat, o çekirdekleri toprak altında bir muamele-i kimyeviyeye mazhar etse ondan on tanesi ağaç olmuş, bini bozulmuş. O on ağaç olmuş çekirdeklerin o adama verdiği menfaat, elbette bin bozulmuş çekirdeğin verdiği zararı hiçe indirir."

"Öyle de nefs ve şeytanlara karşı mücahede ile yıldızlar gibi nev-i insanı şereflendiren ve tenvir eden on insan-ı kâmil yüzünden o nev’e gelen menfaat ve şeref ve kıymet, elbette haşerat nevinden sayılacak derecede süflî ehl-i dalaletin küfre girmesiyle insan nevine vereceği zararı hiçe indirip göze göstermediği için rahmet ve hikmet ve adalet-i ilahiye, şeytanın vücuduna müsaade edip tasallutlarına meydan vermiş." (Lem'alar, On Üçüncü Lem'a.)

Cüz’i bir şerrin gelmemesi için külli hayrı terk etmek, külli bir şerdir. Aynen öyle de kâfirlerin kendi iradeleri ile şerre ve ateşe gitmelerini engellemek için, cinleri ve insanları imtihana tabi tutmamak ya da melekler gibi sadece hayrı işleyecek bir fıtratta halk etmek Cenâb-ı Hakk’ın sonsuz hikmeti ile bağdaşmaz. Kâfirler cehenneme gitmesin diye bu kâinatın ve içindeki sayısız mahlukatın yaratılmaması, yokluk karanlığında kalması en büyük şer olur ki, Cenâb-ı Hak buna müsaade etmez ve etmediği için de bu sarayı inşa etmiş ve misafirlerini davet etmiştir.

Üniversite imtihanı tembel talebe ile çalışkan talebenin tefrik ve temyizi için tanzim ediliyor. İmtihandaki maksat, iki talebe arasındaki farkı göstermek ve her hak sahibine hakkını vermektir. Tembel talebenin zarar görmemesi için imtihan iptal edilse, yüzlerce çalışkan talebenin hakkı gasp edilmiş olur.

Ebu Cehil’in ateşten kurtulması için, Hz. Ebu Bekir’i (ra) yetiştiren imtihan ortamını lağvetmek, Ebu Bekirlerin yetişmesine engel olmaktır ki, Allah’ın sonsuz adaleti buna müsaade etmez. Bu yüzden kâinatın yaratılması, yaratılmamasına üstün gelmiştir.

Herkesin eşit bir seviyede ve hayırlı bir surette yaratılmasına ihtiyaç yoktur. Zira sayısız melekler o vazifeyi zaten ifa ediyorlar. Allah, kendi iradesi ile iman edip ibadet edecek varlıkları yaratmayı murat ediyor ki, insanın yaratılmasındaki en büyük sır ve hikmet budur. Cennet ve cehennem bu dünyada imtihana tabi tutulan insan nevinin hayır veya şer tercihlerinden doğacaktır.

Hür bir iradenin verilmesi elbette zıddını da icap ettirir. Yani insan iman etmeye meylettiği gibi, küfre de meyledebilir. İradeyi kıymetli ve yaratılmaya layık kılan, bu seçme hürriyetidir. Kul, kendi kesbi ile Allah’a iman edebileceği gibi, kendi iradesi ve tercihi ile küfre de gidebilir.

Bu ince ve latif manayı akla yaklaştırmak için, Üstad Hazretleri çekirdek misali veriyor. Bin ve on adet çekirdek toprak altında, bir cihetle imtihan olan kimyevi bir muameleye tabi tutulsa ve bu çekirdeklerin bin tanesi kötü mizacı yüzünden bozulsa, ama diğer on çekirdek yeşerip on adet ağaç olsa, bu ekim işi zararlı oldu denilmez. Zira on ağaç bin çekirdekten çok kıymetli ve çok kârlıdır.

Dünya bir tarla, insanlar çekirdek, din ise bir imtihandır. Suiihtiyarı ve mizacı yüzünden bozulan bin çekirdek, kâfirler ve onların çokluğuna kinayedir. On çekirdeğin ağaç olması ise salih ve mümin olan peygamberler ve evliyalara kinayedir.

İçeriden nefis, dışarıdan şeytan... Bu iki düşmanına rağmen, istikamet yolunda giden insan, manen çok terakki eder. Onun ruh ikliminde nice çiçekler açar, nice meyveler yetişir. Demek oluyor ki, nefsin de şeytanın da yaratılmaları güzeldir; güzel olmayan, nefse uymak ve şeytana aldanmaktır.

Allah, hayrın derece ve mertebelerini kullarına idrak ettirmek için, onun zıddı olan şerleri de yaratmıştır.

Üstad Hazretleri bu manaya şu ibareler ile işaret ediyor:

"İşte muzır kâfirler ve kâfirlerin yolunda giden sefihler, Cenab-ı Hakk’ın hayvanatından bir nevi habîslerdir ki Fâtır-ı Hakîm onları dünyanın imareti için halk etmiştir. Mü’min ibadına ettiği nimetlerin derecelerini bildirmek için onları bir vâhid-i kıyasî yapıp, âkıbetinde müstahak oldukları cehenneme teslim eder." (Lem'alar, On Yedinci Lem'a, Altıncı Nota)

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü