"Sübhân" ve "Tesbih" ne demektir?
Değerli Kardeşimiz;
Tesbih, sübhanallah, sübhan, sübhaniye gibi mefhumlar Cenab-ı Hakk'ın zatında, sıfatında ve fiillerinde bütün kusurlardan münezzehiyetini ifade eder. Yani Allah hem zatı hem sıfatları hem isimleri hem de fiil ve icraatları açısından her türlü kusur, eksiklik ve noksanlıklardan pak ve temizdir.
Üstadımız bu mübarek kelimelerin tarifini şu şekilde yapmaktadır:
"Sübhânallah kelime-i kudsiyesi ise, Cenâb-ı Hakkı şerikten, kusurdan, noksaniyetten, zulümden, aczden, merhametsizlikten, ihtiyaçtan ve aldatmaktan ve kemal ve cemal ve celâline muhalif olan bütün kusurattan takdis ve tenzih etmek mânâsıyla, saadet-i ebediyeyi ve celâl ve cemâl ve kemâl-i saltanatının haşmetine medar olan dâr-ı âhireti ve ondaki Cenneti ihtar edip delâlet ve işaret eder."(1)
Üstadımızın diğer bir bakış açısı da şu şekildedir:
"Sübhanallah ve elhamdülillah cümleleri, Cenab-ı Hakk'ı celal ve cemal sıfatlarıyla zımnen tavsif ediyorlar. Celal sıfatını tazammun eden sübhanallah, abdin ve mahlukun Allah'dan baid olduklarına nazırdır. Cemal sıfatını içine alan elhamdülillah, Cenab-ı Hakk'ın rahmetiyle abde ve mahlukata karib olduğuna işarettir."
"Meselâ: Biri kurb, diğeri bu'd olmak üzere bize nâzır şemsin iki ciheti vardır. Kurb cihetiyle hararet ve ziyayı veriyor. Bu'd cihetiyle, insanların mazarratlarından tâhir ve sâfi kalıyor. Bu itibarla insan, şemse karşı yalnız kabil olabilir, fâil ve müessir olamaz. Kezâlik, bilâteşbih, Cenab-ı Hak rahmetiyle bize karib olduğu cihetle Ona hamdediyoruz. Biz Ondan uzak olduğumuz cihetle Onu tesbih ediyoruz."
"Binâenaleyh, rahmetiyle kurbüne bakarken hamdet. Ondan baid olduğuna bakarken tesbih et. Fakat her iki makamı karıştırma. Ve her iki nazarı birleştirme ki, hak ve istikamet mültebis olmasın. Lâkin iltibas ve mezc olmadığı takdirde her iki makamı ve her iki nazarı hem tebdil, hem cem' edebilirsin. Evet, 'Sübhanallâhi ve bihamdihi' her iki makamı cem'eden bir cümledir."(2)
Allah’ın bize yakın olması, onun isimlerine ve sıfatlarına ayna olmamız ve O’nun bizde tasarruf etmesi cihetiyledir. İnsan bunları düşündüğünde Allah’a hamd eder. Allah’ı her türlü noksanlıktan tenzih etmekle ve kendi noksan anlayışının Rabbini hakkıyla bilmekten ve layıkıyla kavramaktan çok uzak olduğunu düşünmekle de Allah’ı tesbih eder.
Allah’ın mukaddes ve münezzeh olmasının en büyük delili ve ispatı, kâinattaki icraatlarıdır. Sanatkârı en iyi ve en güzel sanatı tarif eder.
Üstat hazretleri Dokuzuncu Söz’de “Subhanallah”a şu üç ayrı manayı veriyor:
“Bütün nekaisten pak ve müberra”
Allah’ın bütün sıfatları sonsuz kemaldedir, nihayetsizdir, mutlaktır. Bütün noksan sıfatlardan münezzehtir.
Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih etmenin bir gereği de noksan sıfatlara sahip olan mahlûkat âlemine ulûhiyet izafe etmemektir. Hz. İsa’ya (as.) ilah diyenler, onun bir kul olduğunu ve ilah olmaktan sonsuz derecede uzak olduğunu unutmuşlardır.
“Ehl-i dalâletin efkâr-ı bâtılasından münezeh ve muallâ”
Bütün batıl inançların ve sapık görüşlerin Allah hakkında ortaya attıkları yanlışlardan münezzehtir. Meleklere Allah’ın kızı diyenlerin vehimlerinden de, Hz.İsa’ya (as.) Allah’ın oğlu diyenlerin sapık görüşlerinden de münezzehtir.
“Kâinatın bütün kusurâtından mukaddes ve muarra”
Kusur; noksan olma, yetersiz kalma demektir. İnsan örneği üzerine konuşacak olursak, insanın yorulması, unutması, uyuması, mekâna bağlı ve zamanla kayıtlı olması, bir anda iki şey irade edememesi birer kusurdur. Cenab-ı Hak, gerek insanın, gerek bütün varlık âleminin bütün noksanlıklarından münezzehtir, bu kusurların hiçbiri O’na yanaşamaz.
Dipnotlar:
(1) bk. Şualar, On Birinci Şua, Sekizinci Meselenin Bir Hülasası.
(2) bk. Mesnevî-i Nuriye, Habbe.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
