Üçüncü basamakta geçen "hadsiz kâinata ve mahlûkat âlemlerine ölçek" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

Üstad Hazretlerinin Hâşiye'deki ifadelerini aynen aktaralım:

"Evet, küre-i arz küçüklüğüyle beraber semâvata karşı gelebilir. Çünkü nasılki dâimî bir çeşme, varidatsız büyük bir gölden daha büyük denilebilir. Hem bir ölçek ile bir şey ölçerek başka yere nakledilen ve onun elinden geçmiş ve ona girmiş çıkmış bir mahsulâtla, zâhiren binler defa ölçekten büyük ve dağ gibi bir cisimle o ölçek müvâzeneye çıkabilir."(1)

Metinde de geçtiği gibi, dünya semâvata göre küçük görünse de onda daimî bir tebeddülatla mahsul alınıp başka âlemlere boşaltıldığı, yerlerine yeni varlıkların getirildiği düşünülürse, arzın semadan geri kalmadığı görülür.

"Zahiren binler defa ölçekten büyük ve dağ gibi bir cisimle o ölçek muvazeneye çıkabilir." cümlesinde mukayeseye esas olan şey, mahsuller değil, o mahsulâtın tartıldığı ölçektir. Mahsulâtın çokluğu ölçeğin ne kadar büyük bir iş yaptığına bir mikyas oluyor.

1) bk. Sözler, On Beşinci Söz, Haşiye.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü