"Üçüncüsü: Üslûb-u âlîdir. Sekkâkî ve Zemahşerî ve İbn-i Sina’nın bazı muhteşem kelâmları gibi..." Bu zatların kelamlarından örnekler verebilir misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
“Üçüncüsü: Üslûb-u âlîdir. Sekkakî ve Zemahşerî ve İbn-i Sina'nın bazı muhteşem kelâmları gibi... Veyahut şu kitabın mealindeki Arabiyy-ül ibare, lasiyyema Makale-i Sâlise'deki müşevveş fakat muhkem parçaları gibi. Zira mevzuun ulviyeti şu kitabı üslûb-u âlîye ifrağ etmiştir. Yoksa benim san'atımın tesiri cüz'îdir.”(1)
Üstad'ın “Elhasıl: Eğer ilahiyat ve usûlün bahis ve tasvirinde isen, şiddet ve kuvvet ve heybeti tazammun eden üslûb-u âlîden ayrılmamak gerektir.”(2) ifadesinden herkes ve bu arada söz konusu üç alimin her zaman ilahiyatta konuşup yazarken üslub-u âli kullandıkları anlaşılmamalıdır. "Üslûb-u âlîden ayrılmamak gerektir” cümlesi de bunu göstermektedir.
Bu bakımdan denilebilir ki, “İlahiyatla ilgili her üslup âli olmadığı gibi, her âli üslup da ilahiyata mahsus değildir.”
Ancak her bir üslubun yeri başkadır. Yerli yerince kullanılmasında, hakikatin arz-ı endam etmesi açısından çok önemlidir. Bu açıklamalardan anlaşılıyor ki, Üstad'ın “Sekkakî, Zemahşerî ve İbn Sina’nın…” demesi, sadece ilahiyat konusunda değil, başka konularda da olabilir. Mesela: Sekkaki’nin “Miftahu’l-Ulum” adlı eserinde, belagatla ilgili tasvirlerindeki ifadeleri genel olarak “üslub-u âli” türündendir.
Keza Zemahşeri’nin “Keşşaf" tefsirinde ve “Esasu’l-belagat” isimli eserinde, İbn Sinan’ın “Kanun”unda ve diğer felsefi eserlerinde bu üslubu görmek mümkündür.
Bununla beraber, Üstad, bu üç âlimin üslub-u âlilerinden söz ederken, onların bütün sözlerinde değil, yalnız bazı sözlerinde kaydını koyuyor. “Sekkakî ve Zemahşerî ve İbn-i Sina'nın bazı muhteşem kelâmları gibi...” şeklindeki ifadesinden bunu açıkça görebiliriz.
Hülasa: Bu zatların bazı sözlerinde üslub-u âli özellikleri vardır. Fakat onların eserlerinden numuneler gösterilse de bu defa özellikleri sayıp ortaya koymak gerekir ki, uzun bir çalışmayı gerekli kılar.
Kaldı ki, Arapçadan bazı tercümeler yazılsa yine de matlup hasıl olmaz...
Dipnotlar:
(1) bk. Muhakemat, İkinci Makale (Unsuru'l-Belâgat), On İkinci Mesele.
(2) bk. age.
İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (36. Bölüm).
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
