"Ve afaki malumat nefse geldiği vakit, enede bir musaddık görür." İzah eder misiniz?

Cevap

Değerli Kardeşimiz;

Söz konusu surede geçen "nefis" kelimesi, “insan, zat” manasındadır. İnsanın edindiği bilgilerin kaynağı esas olarak ya enfüsi veya afakidir.

İnsanın kendi varlığını bilmesi, organlarını, duygularını tanıması onun nefsine ait bilgilerdir. Haricî âlem hakkındaki bilgileri ise afakidir. Nitekim bu surede önce afaki âlemdeki mahluklara, yani Güneş'e, Kamer'e, gündüze ve geceye, semaya ve arza kasem edilmiş, daha sonra bu afaki âlemden insana geçilerek nefse kasem edilmiştir.

"Afaki malumatın nefse gelmesi" denilince, haricî âleme ait hakikatların düşünülmesi anlaşılır. Bu düşünce ve onun neticesi olan “anlama, idrak etme, inanma, hayret etme, şükretme” gibi meyveler hep enenin o bilgileri tasdik etmesiyle tahakkuk eder. Mesela, insanın bu âlemdeki harika nizamı düşünüp hayret etmesi, onun kendi varlığındaki mükemmel nizamın farkında olmasına dayanır. Hayvanlar kendilerinde sergilenen bu nizamı bilmediklerinden, âlemdeki nizamı da bilemezler. Yani, insan aynen İlâhî sıfat ve şuunatı düşünmesinde olduğu gibi, burada da kendindeki nizama bakarak onu vahid-i kıyasî ittihaz edip afaki âlemdeki nizama nazar eder.

Yine insan haricî âlemdeki bir varlığa yüklenen hikmetlere nazar ederken, “enede bir musaddık görür.” Her organına ve her duygusuna nice hikmetler konulduğunu düşünür, sonra kıyas yoluyla nefisten afaka geçerek âlemdeki mükemmel hikmetleri hayret ve şükürle mütalaa eder.

"Ehl-i felsefenin en büyük bir maksadı, ehl-i usûlü'd-din ve ulemâ-i ilm-i kelamın makasıdı içinde görünmeyecek bir derecede küçük ve ehemmiyetsizdir. İşte onun içindir ki, mevcudatın tafsîl-i mahiyetinde ve ince ahvallerinde ehl-i hikmet çok ileri gitmişler. Fakat hakiki hikmet olan ulûm-u âliye-i İlâhiye ve uhreviyede o kadar geridirler ki, en basit bir müminden daha geridirler." (Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Üçüncü Dal)

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü

Kategorileri:
Okunma sayısı : 9.304
Sayfayı Word veya Pdf indir
Bu içeriği faydalı buldunuz mu?

BENZER SORULAR

Yükleniyor...