"Yani bazı adi şeylerin vücuda gelmelerini çok kolay gördükleri için, onların teşkilini, 'teşekkül' tevehhüm ediyorlar." Buradaki "bazı adi şeyler" nelerdir? Teşkil ile teşekkül tabirleri ne demektir?
Değerli Kardeşimiz;
"İşte şu hadsiz sürat ve nihayetsiz suhulet, bilbedahe, kudret-i Sâniin kemâline ve her şey Ona nisbeten kolay olduğuna delil-i kat’î ve burhan-ı yakînî olduğu halde, ehl-i dalaletin nazarında Saniin kudretiyle eşyanın teşkili ve icadı -ki vücub derecesinde suhuletlidir- bin derece muhal olan kendi kendine teşekkül iltibasa sebep olmuştur. Yani bazı adi şeylerin vücuda gelmelerini çok kolay gördükleri için, onların teşkilini, 'teşekkül' tevehhüm ediyorlar." (Mektubat, Yirminci Mektup, İkinci Makam.)
Buradaki “adi” kelimesi ehemmiyetsiz ve kıymetsiz manasında değil, basit, sade ve her zaman görebildiğimiz sıradan şey mânasında kullanılıyor. “Bazı” ile işaret edilen şeyler ise, gözümüz önünde sürekli ve istikrarlı bir şekilde yaratılan acip hâdiselerdir.
Bahar mevsiminin kışa, kış mevsiminin bahara çevrilmesi, yağmur, kar, dolu gibi şeylerin yağdırılması, gece gündüzün art arda gidip gelmesi, hastalıklar, doğumlar ve ölümler gibi şeylerin sürekli ve çok kolay bir şekilde olmaları, insanlara ülfete sebep oluyor.
Şayet bu basit gördüğümüz hadiseler akıl ve şuuru olmayan sebeplere havale edilmiş olsa idi, o zaman bunların meydana gelmesi mümkün olmazdı.
Şefkatli bir anne her gün çocuğu uyanmadan kahvaltısını önüne bıraksa, çocuk kahvaltıyı getireni hiç görmese, bir süre sonra kahvaltının kendiliğinden geldiği zannına kapılacak. Tesadüfe inanan kişilerin durumu da bu gafil ve akılsız çocuğun durumu gibidir.
Teşkil, şekil vermek, meydana getirmek demektir.
Teşekkül ise, bir şeyin kendi kendine meydana geldiğini ifade eder. Herkesçe bilinen bir misal üzerinde konuşacak olursak, teşkil oksijeni ve hidrojeni yaratan kudretin bu iki zıt karakteri birleştirerek su teşkil etmesi, su yaratmasıdır. Teşekkül ise bu iki elementin kendi kendilerine yahut tesadüfen bir araya gelerek suyu meydana getirmeleridir. Birinci şıkkı kabul imanın muktezası, ikincisi ise küfrün davetçisidir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
