Yirmi Beşinci Söz'de Kur’ân'ın üç bölümde ihatalı tarifleri yapılmıştır; bu tarifler arasındaki fark nedir? Her bir bölümde hangi açıdan Kur’ân'ın tarifi yapılmıştır?

Değerli Kardeşimiz;

Birinci Tarif:

Daha çok varlık âlemlerinin mahiyet ve ahvalini tarif ve tefsir etme vasfı ile öne çıkan bir tariftir. Kur’ân’ın âdeta bütün âlemlerin hem haritası hem de bu âlemlerin dilini çözen ve tercüme eden bir rehberlik yönü tarif ediliyor. Kur’ân bu tarif yüzü ile insanlığa, yabani olduğu âlemleri tanıtıyor ve nasıl hareket etmesi gerektiğini tayin ediyor.

İkinci Tarif:

Bu tarifte Kur’ân’ın geliş noktasından ne kadar kuvvetli ve kaynak noktasından ne denli yüksek ve ulvî bir kitap olduğuna dikkat çekiliyor. Kur’ân; kaynak ve menba noktasından tarif ediliyor.

Kur’ân öyle bir kitaptır ki, bütün isimlerin azami mertebesinden ve ism-i azamdan kaynayıp nüzul etmektedir. Bu yönü ile Kur’ân, bütün âlemlerin ve bütün hakikatlerin Rabbi unvanı ile insanlığa hitap ediyor. Diğer semavi kitap ve sahifeler ise belli isimlerin tecellisi olduğu ve belli kavimlere hitap ettiği için Kur’ân gibi küllî ve cihanşümul olamıyorlar, makam ve me’haz olarak Kur’ân’a yetişemiyorlar.

Allah’ın kelamında hususiyet ve umumiyet noktasında, çok makam ve mertebeler vardır. Allah’ın cansız varlıklardan tut, insanlara kadar her taife ile bir konuşması vardır. Ama bu konuşmaların derece ve mertebeleri muhteliftir. İşte bu muhtelif konuşmalar içinde en azamisi, en küllîsi ve bütün isimlerin azami tecellisini yansıtan Kur’ân'dır. İşte bu tarifte de bu nokta nazara alınıyor.

Üçüncü Tarif:

Bu tarifte ise Kur’ân’ın noksan ve kusurdan münezzeh olup, her cihet ve cephesiyle ile sağlam ve kati bir mu’cize oluşuna dikkat çekiliyor. Yani Kur’ân’ı hangi yönden incelersek inceleyelim, her yönü ile mükemmeldir ve mu’cizedir.

Burada cihetlerden maksat; edebiyat, ilim, fen, akliyat ve mantık, kalbî ilham ve feraset, hissiyatın inkişaf ettirilmesi, tahkik ve tetkik, rehber ve pedagoji, hitabet ve belağat gibi bütün ilim dallarında kusursuz ve mükemmel olmasıdır. Yani Kur’ân’a hangi ilmi gözlükle bakılsa, onda bir nakîse ve kusur görünmez. Üstad Hazretleri bu mânâları altı cihetle tasvir etmiştir.

Netice olarak; Kur’ân her cihetten mu’cizedir ve bu tarifte de bu husus nazara verilmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü