"Zîra, fenalıkları iyiliğe yardım etti. Eğer meylü't-tahripten vazgeçerlerse, müfsitlikten çıktılar deriz." İzah eder misiniz? Bir de "müfsitlikten çıktılar" tabirini nasıl anlayabiliriz?

Değerli Kardeşimiz;

"Sual: Ermeni fedâileri o kadar fenalık ettikleri halde, şimdi en mûteber onlar oldular. Zehirlerine tiryak nazarıyla bakıldı?.."

"Cevap: Zira, fenalıkları iyiliğe yardım etti. Eğer meylü’t-tahripten vazgeçerlerse, müfsitlikten çıktılar deriz. Yoksa, maraz muzmer olsa, daha muzırdır. Buhar, menfez bulmadıkça zelzele verir. Hayırdan bâzan şer tevellüd ettiği gibi, şerden de bâzan hayır doğar. Çok şerîr var ki, şerleri ahyârın maksadına hizmet ettiği için, ahyâr sûretinde görünür ve şerri alkışlanır. Sen evini tâmir için tahrip eylediğin vakit, başkası sirkat için delerse, bir cihetten sana muâvenet etmiş olur. Fakat, tâmirde ihtiyatlı bulun!"(1)

Soğuk nasıl sıcağın anlaşılmasına yardımcı oluyor, kötülük iyiliğin derece ve kıymetini ihsas ettiriyor, düşman terakki ve tekemmüle insanı kamçılıyor, şer hayrın aksamlarının tezahürüne hizmet ediyor ise, Ermeni fedailerinin fenalığı da Osmanlı içinde bulunan fenalıkların su yüzüne çıkmasına sebep olup, Ermeni komitelerinin gizli ve münafıkane hareket etmelerine set olmuştur.

"Düşmanın açığı gizlisinden iyidir." mülahazasına göre, Ermeni fedailerinin zahiri fenalıkları düşmanın kimliğini açık etmiştir. "Buhar yol bulup dışarı çıkmaz ise, içeride depreme sebebiyet verir." ifadesi de bu manaya işaret ediyor. Zehir vücudun içinde kalırsa vücudu ifsat edip öldürür, ama dışarı akıtılırsa vücut zehirlenip ölmekten kurtulur. Ermeni komiteleri toplumu tahrip etmekten vazgeçip faydalı işlere yönelirse, o komiteler müfsitlikten çıkmış olur.

(1) bk. Münazarat, Sualler ve Cevaplar.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü