"Ahlâk-ı âliyeyi ve yüksek huyları hakikate yapıştıran ve o ahlâkı daima yaşattıran, ciddiyet ile sıdktır. Eğer sıdk kalkıp araya kizb girerse, rüzgârlara oyuncak olan yapraklar gibi, o adam da insanlara oyuncak olur." izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"İkinci nükte: Ahlâk-ı âliyeyi ve yüksek huyları hakikate yapıştıran ve o ahlâkı daima yaşattıran, ciddiyet ile sıdktır. Eğer sıdk kalkıp araya kizb girerse, rüzgârlara oyuncak olan yapraklar gibi, o adam da insanlara oyuncak olur."(1)
"Sıdk" burada hem doğruluk ve dürüstlük hem hakikati hale muvafık ve mutabık olmak hem de sözünde durmak anlamlarında kullanılıyor. Yani yüksek ahlak sahibi birisi daima doğru, dürüst, sözünün eri ve hakikate mutabık olur.
"Kizb" ise sıdkın aksine yalancılık, hakikate zıt olmak ve dürüst olmama halidir ki; bu vasıftaki bir insandan herkes nefret eder kimse böyle bir adama itibar etmez.
Temeli yalancılık ve cıvıklık olan bir adamın, yüksek ve güzel ahlak sahibi olması mümkün değildir. Bina ile temel arasında nasıl bir doğru orantı varsa, yani binanın sağlamlığı temelin sağlamlığına bakıyor ise, aynı şekilde doğruluk ve ciddiyet temeli ile yüksek ve güzel ahlak arasında da doğru orantı bulunuyor.
Hazreti Peygamber Efendimiz (asm) hayatı boyunca yüksek ve güzel ahlak üzerine yaşamıştır, buna düşmanları bile şahittir. Şayet -haşa- o yalancı ve ciddiyetsiz birisi olsa idi, bu yüksek ve güzel hayatı üzerinde (kendi yaşayışında) göstermesi imkansız olurdu.
Demek güzel ve yüksek ahlak hayatında sabit ise, doğru ve ciddi olduğu da sabit olur demektir. Sıdk ile güzel ahlak arasında lüzumiyet bulunuyor; birisi varken diğerinin olmaması düşünülemez.
Ciddiyetsiz ve yalan söyleyen insanları kimse kale almaz, hatta bu sıfatlara sahip olan insanlarla genelde dalga geçerler. "İnsanlar elinde oyuncak olmak" tabiri de insanlar tarafından ciddiye alınmamak ve bu tip insanların sözlerinin muteber sayılmaması anlamında kullanılır.
Mesela, sürekli yalan söyleyen birisinin getirdiği bir habere hiç kimse inanmaz, bu haberi doğrulatma ve başka güvenilir bir kaynak tarafından teyit ettirilmek istenir ki, bu da bir insan için ağır ve yaralayıcı bir durumdur.
Aynı durum sürekli cıvık, gevşek ve ciddiyetten uzak insanlar için de geçerlidir. Fazla şaka ve gevşeklik, insanın vakarını giderdiği gibi, diğer insanlar nezdinde de itibarının buharlaşmasına neden olur.
Hâliyle insanı güçlü, sözü dinlenir ve itimat edilir kılan en önemli iki sıfat ciddiyet ve sıdk(doğru sözlü olmak)tır.
(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Suresi 23 ve 24. Ayetlerin Tefsiri.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü